De kindertijd van sociale media is voorbij!
 

Mark Zuckerberg heeft de macht om onze kinderen massaal te traumatiseren


Laat dat socialemediaverbod voor jongeren onder de 16 maar snel komen, schrijft Mauro Michielsen.


Ik werd ooit als 14-jarig kind aan een besloten Whatsappgroep toegevoegd door vrienden. In die groep werden de meest misselijkmakende beelden gepost: verkeersongelukken, zelfmoorden, vechtpartijen, seksueel geweld, moorden. Na een dag heb ik die gruwelgroep verlaten. Ik kon het niet aan. Maar de beelden staan nog altijd op mijn netvlies gebrand.

Net dat soort beelden heeft het algoritme van Instagram woensdag een hele namiddag lang aan onze kinderen laten zien. Niet in een besloten groep, maar voor iedereen. Toen ik Instagram opende, zag ik hoe massaal de omvang was. Ik begon te scrollen op de ‘explore page’. Eerste video: man vertrappeld door olifant. Tweede video: jongen doodgeschoten door bende. Derde video: mens wordt omvergereden door trein. Enzovoort. Een oneindige stroom aan ongeziene horror die je vroeger alleen op het darkweb kon vinden.

Meta, het moederbedrijf achter Instagram, heeft het over “een fout”. Dat kan zijn, maar het is wel een fout met catastrofale gevolgen. Ik hield destijds een trauma over aan de shockerende beelden uit die Whatsappgroep, en dat is precies wat mensen woensdag overkwam op Instagram. Ook kinderen, want in België mag je een account aanmaken vanaf je dertiende. Er zitten ook veel jongere kinderen op het platform. De leeftijdscontrole (je geboortedatum opgeven, meer is het niet) is makkelijk te omzeilen.


Trauma-machine

Maar hoe kan het dat de plek waar je normaal scrolt door schattige kattenvideo’s, travelvlogs en foodrating plots verandert in een trauma-machine voor onze kinderen, en dat wij lijdzaam toekijken? Instagram vormde gisteren een bedreiging van onze veiligheid: als tienduizenden kinderen massaal beelden van extreme gruwel en geweld te zien krijgen, dan heeft dat een psychische impact op een hele generatie. Je zou denken dat de overheid dan meteen ingrijpt, maar toch werd Instagram niet onmiddellijk offline gehaald tot het probleem was opgelost. Die macht – of moed – hebben onze autoriteiten kennelijk niet.

Sociale mediabedrijven hebben onze samenleving in hun greep. Ik had gisteren maar 10 minuten scrollen nodig om te beseffen hoe machtig zij zijn en hoe machteloos wij zijn. Ook ik verkeer soms nog in de waan dat ik zelf bepaal welke inhoud ik te zien krijg. Die tijd is voorbij. Wij zijn onderhevig aan algoritmes die zij bepalen. Algoritmes die zo machtig zijn dat ze verkiezingsresultaten beïnvloeden, de samenleving polariseren en onze mentale gezondheid aantasten. Wat ooit begon als een vredig, verbindend sociaal forum, vormt nu een ernstige bedreiging. De gezellige praatbarak werd een tool voor al wie van slechte wil is.


Onverantwoord

Australië verbood onlangs sociale media voor jongeren onder de 16 jaar. Ook sommige Vlaamse beleidsmakers pleiten daarvoor. Uit wetenschappelijk onderzoek is al gebleken dat sociale media verslavend zijn en dus schadelijk voor de ontwikkeling. Als een ouder zijn kind een sigaret geeft, dan vinden we dat onverantwoord. Maar een 10-jarige laten scrollen op sociale media is dat net zo goed. Want hoogstwaarschijnlijk heeft ook die tienjarige gisteren een platgetrapte man, een doodgeschoten jongen en een omvergereden mens zien passeren.

Enkele weken geleden liet Mark Zuckerberg optekenen dat hij minder zou gaan modereren op zijn platformen. “In naam van de vrije meningsuiting”, voegde hij daaraan toe. Wat we gisteren meemaakten, zou daar een voorproefje van kunnen zijn. Want moderatie dient niet alleen om fake news en complottheorieën offline te halen, maar ook om traumatiserende beelden te neutraliseren. Als die moderatie wegvalt, kan dat onze samenleving ontwrichten.

De Europese Digital Services Act stelt wel dat bedrijven als Meta illegale inhoud moeten verwijderen en desinformatie moeten bestrijden. Maar dat principe steunt op zelfregulering: hoe ze inhoud verwijderen, wat ze bestrijden en hoe hard ze hun best doen, bepalen de platformen zelf.

Laat dit een wijze les zijn. De kindertijd van sociale media is voorbij. Het onschuldige is eraf, dus moet wetgeving volgen. Tijd om de hele boel te reguleren. Hoe minder zij modereren, hoe strenger wij moeten optreden. En laat dat Vlaamse socialemediaverbod voor jongeren onder de 16 jaar maar snel komen.

Mauro Michielsen, oud-voorzitter Scholierenkoepel en gemeenteraadslid Leuven (Vooruit)

DS, 28-02-2025