Er komt een financiële crisis aan
 

Er komt een financiële crisis aan


In mijn carrière is er één kwestie geweest waarbij ik het volledig bij het rechte eind had zonder daar ook maar enige waardering voor te krijgen. Vanaf juni 2006 heb ik een reeks artikelen geschreven en verscheidene lezingen gegeven waarin ik bijzonder nauwkeurig de algemene financiële crisis voorspelde.


Als ik daar nu op terugblik, besef ik dat ik die voorspelling voor mezelf had moeten houden, een hefboomfonds had moeten oprichten en alles wat ik kon bemachtigen shorten. In plaats daarvan heb ik een boek geschreven (The Ascent of Money), dat werd uitgegeven toen mijn voorspellingen begonnen uit te komen.

Ik vertel u dit alleen maar opdat u mijn huidige bedenkingen over de internationale economie aandachtig zou lezen. Er gebeurt op dit moment tenslotte een heleboel dat doet denken aan de periode voor de crisis. Op een handvol vastgoedmarkten na (voornamelijk in Ierland) zijn de geïndexeerde prijzen voor een huis nu overal nog hoger dan ze aan de vooravond van de crisis waren. Met al hun pieken en dalen is de verkoopprijs van een huis in de VS tussen 2006 en 2012 met een kwart gekelderd. Nu is dat verlies volledig goedgemaakt en is er nog een schep bovenop gedaan.

Op 1 januari was het zelfs verstandiger geweest te investeren in aandelen van opkomende markten. Een andere winnaar dit jaar waren aandelen in Facebook, Amazon, Netflix en Google. Die zijn tussen dertig en zestig procent gestegen. En de beste deal van allemaal? Bitcoin, zeven keer zo veel waard sinds het begin van het jaar.

Dus, allemaal samen: ‘Bedankt, Amerikaanse nationale bank!’ Want het is algemeen bekend dat de Amerikaanse nationale bank, met haar gewaagde politiek van een rentevoet van nul procent en quantative easing (de grootschalige aankoop van obligaties), de wereld behoed heeft voor een deflatie en een tweede Grote Depressie.

Dan volgen nu vier redenen om ons zenuwachtig te maken.

Ten eerste is het feest bijna afgelopen. De Amerikaanse nationale bank, en nu ook de Engelse, verhogen de tarieven. Het gecombineerde vermogen van de vier grote nationale banken – de Amerikaanse, de Europese Centrale Bank, de Bank of Japan en de Bank of England – zullen een piek bereiken in december 2018, maar de snelheid waarmee ze uitbreiden, begint al terug te vallen. Bovendien vertraagt ook de globale krediettoename.

Ten tweede heeft onder andere econoom Charles Goodhart al aangevoerd dat we ons op een demografisch buigpunt bevinden. Over de hele wereld is de verhouding werkende mensen tegenover consumenten sterk toegenomen. Er wordt voorspeld dat tegen 2100 in China de actief werkende bevolkingsgroep gekrompen zal zijn van één miljard tot minder dan 600 miljoen. Op veel arbeidsmarkten heerst al krapte.

Landen zoals Duitsland die denken dat immigratie de zaak vooruit kan helpen, zullen ontgoocheld worden, wanneer blijkt dat veel nieuwkomers niet over de nodige vaardigheden beschikken.

Meer nog, de toenemende afhankelijkheidsverhouding door de vergrijzende bevolking wordt niet omgezet in meer spaargeld, maar in meer uitgaven, vooral in de gezondheidszorg.

Dat brengt ons bij de conclusie dat het einde van een 35 jaar lang stijgende effectenmarkt nabij is. Effecten zullen in de uitverkoop komen te staan; langetermijnrentes zullen stijgen. De vraag is of de inflatie evenveel of nog meer zal toenemen. Als dat niet gebeurt, zullen reële (geïndexeerde) rentevoeten stijgen, wat ernstige gevolgen heeft voor personen met hoge schulden. De Bank voor Internationale Betalingen heeft onlangs ‘tijdige waarschuwingssignalen die op stress wijzen in binnenlandse banksystemen’ gepubliceerd. Twee belangrijke economieën waar een rood licht boven flikkert, zijn China en Canada.

Ten derde: deze wereld van netwerken – waarin de grootste bedrijven zich inzetten om op elk vlak de kosten te drukken – is structureel gezien een deflatoire wereld.

Volgens de Wereldbank loopt een verbijsterend groot spectrum van beroepen – van keukenpersoneel tot financiële experts – vijftig procent of meer kans om vervangen te worden door een computer. Er rijden nu al auto’s van Waymo zonder bestuurder door de straten van Phoenix, Arizona. Vorige week heeft Elon Musk de ongelooflijk coole vrachtwagen van Tesla onthuld, die zonder twijfel ook over de zelfrijdende functie van de auto’s van Tesla zal beschikken. De huidige beroepschauffeurs kunnen zich beter omscholen tot verplegers.

En de mensen met schulden onder u die hun hoop gevestigd hebben op een inflatieverrassing door een nieuwe crisis in het Midden-Oosten, zoals bij de oliecrisissen in 1973, 1979 en 1990 het geval was, moet ik ontgoochelen. Volgens het Internationaal Energieagentschap bevinden de Verenigde Staten zich halverwege de grootste toename in olieproductie van alle landen uit de geschiedenis dankzij vernuftige schalieboren. Zelfs zonder elektrische wagens zouden we een ernstige olieschok kunnen vermijden, zelfs als Iran en Saudi-Arabië morgen ten oorlog zouden trekken.

Geen enkele financiële crisis is te vergelijken met een andere. De volgende zal helemaal anders zijn dan de vorige. Maar er zit er nog een aan te komen en ze komt dichterbij, nu de monetaire medicijnen afgebouwd worden. Ik zou deze keer wel luisteren naar wat ik zeg.

Niall Ferguson is hoogleraar aan Hoover Institution in Stanford

DS, 20-11-2017 (<The Sunday Times, Niall Ferguson)