Altijd prijs in het belastingparadijs
 

Altijd prijs in het belastingparadijs

Hendrik Vos


Af en toe is er een lottowinnaar die zijn miljoenen niet komt ophalen. Een mysterie, dat dan becommentarieerd wordt in kranten en journaals. Misschien is het winnende lot opgepeuzeld door een huisdier. Of wie weet zit er nog een verfrommeld formuliertje met zes cijfers in de broekzak van die stakkerd met zijn fletse pint, daar aan de toog. Menig scenario is denkbaar, maar eentje is volslagen onvoorstelbaar: een winnaar die willens en wetens bedankt voor de jackpot.

Toch gebeurt het. Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) kreeg vorig jaar een cadeau van zevenhonderd miljoen euro, maar hij laat het aan zijn neus voorbijgaan. Dat zit zo: de Europese Commissie stelde vast dat een veertigtal sterke bedrijven hier de voorbije jaren te weinig belastingen betaalden (DS 11 januari 2016). Terwijl kleine ondernemingen het vastgelegde tarief ophoestten, hadden de paarse voorgangers van Van Overtveldt voor de allergrootste firma’s een schimmige ontsnappingsroute uitgestippeld, iets met excess profit rulings. Niet eerlijk, vonden ze bij de Commissie. Dus moest Van Overtveldt een naheffing sturen naar AB InBev, Kinepolis, BASF en andere grote jongens. Hij liet weten dat hij die centen niet moest hebben en ging in beroep tegen de beslissing.

Hij is niet de enige die eigenaardige dingen uitspookt. De Ieren moeten dertien miljard euro terugvorderen van Apple, maar hebben daar geen zin in. En vorige week raakte bekend dat Amazon in Luxemburg een kwart miljard euro te weinig taksen dokte (DS 5 oktober). De Ieren en nu ook de Luxemburgers stappen naar het EU-hof. Ze betalen dure advocaten en steken liever zichzelf in kosten dan dat ze niet-geïnde belastingen zouden ophalen.

Ze redeneren dat er geen Europese regels zijn over bedrijfsbelastingen en dat ze bijgevolg zelf kiezen wie ze opvrijen en hoe ze dat doen. De Unie moet zich daar dus niet mee bemoeien. Er zijn inderdaad amper gemeenschappelijke afspraken over fiscaliteit, maar de Commissie vond toch een truc om in te grijpen. Lidstaten mogen zelf beslissen welk tarief ze hanteren, maar ze moeten daarbij consequent zijn. Deals maken op de maat van multinationals is, aldus de Commissie, verboden, want dan worden er cadeaus à la tête du client uitgedeeld. Als de ene een gunsttarief krijgt en de andere niet, is er sprake van staatssteun, en dat is Europees verboden. De rechters moeten nu diep nadenken: welke redenering is het meest logisch en doortimmerd?

Sommige regeringen hopen dat ze hun vrijheid behouden en belastingparadijsje kunnen blijven spelen. Ze hebben geen stranden, palmbomen of cocktails in een kokosnoot, maar pientere adviseurs met een passie voor fiscale goochelarij. Een soevereine staat moet daar gebruik van kunnen maken, zo beweren ze.

Toch klimt het thema hoger op de Europese agenda, onder meer omdat de nieuwe Franse president erop aandringt. Steeds meer lidstaten realiseren zich namelijk dat ze elkaar aan het treiteren zijn. In het Europa zonder grenzen is het gemakkelijk voor internetwinkel Amazon om alle winst die hij in de Unie maakt, door te sluizen naar Luxemburg om pas daar belast te worden. Dat gebeurt dan tegen een bespottelijk laag tarief, en daarmee is iedereen beduveld. Het precieze verlies voor de lidstaten is moeilijk te becijferen, maar zelfs uiterst voorzichtige ramingen hebben het over vele tientallen miljarden per jaar. Daar kunnen al wat begrotingsgaten mee worden dichtgereden.

Als de lidstaten verder doen zoals ze bezig zijn, spreken we straks niet meer van een fiscaal spinnenweb met wat gaatjes in, maar van een gapende leegte, met hier en daar nog een paar draadjes. Daaraan blijven dan kleine, simpele bedrijven plakken, met een slappe boekhouder en een witte kassa. Het is juridisch heel goed mogelijk om Europese regels te maken die de ontwijking sterk bemoeilijken. Maar er zit een adder onder het gras: om zulke afspraken te maken, is er unanimiteit nodig onder de lidstaten. Elk land heeft bijgevolg een vetorecht en dat werd in het verleden vaak en schaamteloos ingezet, bijvoorbeeld door Luxemburg of Ierland. Ook Belgische regeringen van diverse pluimage zetten wel vaker de hielen in het zand als het over belastingen ging. De vraag is of ze zich dat kunnen blijven veroorloven. Bij de publieke opinie groeit het draagvlak om de achterpoorten te sluiten. Het begint wat wrang te voelen: een minister van Financiën die sinterklaas speelt voor de allergrootste bedrijven, maar tegelijk zijn collega’s in de regering vraagt om hyperzuinig te zijn, omdat hij zogezegd te krap bij kas zit. Met de zevenhonderd miljoen die Van Overtveldt niet moet hebben, zou staatssecretaris voor Armoedestrijding Zuhal Demir wel een paar gezinnen uit de armoede kunnen tillen, om maar iets te zeggen.


DS, 10-10-2017 (Hendrik Vos)