Water besparen? Korter douchen helpt niet
 

Water besparen? Korter douchen helpt niet


Wie iets wil veranderen aan zijn hoge waterverbruik, luistert beter niet naar misleidende aanbevelingen. Volgens Arjen Hoekstra en Henriëtte Prast zijn ze niet eens een druppel op een oververhitte plaat.


De kraan dicht bij het tandenpoetsen en korter douchen: daar denken de meeste mensen aan bij zuinig watergebruik. Begrijpelijk, want dat is wat campagnes ons vertellen.

Campagnes, onder meer in Nederland, roepen op om korter te douchen, want ‘Zuinig en bewust omgaan met water is essentieel’. Het advies van duurzaamthuis.nl luidt: ‘Wil je vandaag nog met duurzaamheid aan de slag? Dan is misschien wel de belangrijkste stap het besparen op water in en rondom het huis.’ Ook bedrijven benadrukken dat besparen op water loont: ‘Zo gebruikt het gebouw netto geen water; regen wordt opgevangen en gefilterd tot drinkwater’, aldus een lovende brochure over circulaire economie.


Onze watervoetafdruk

Dit alles is misleidend. Want douchen, theezetten, wassen, afwassen, de wc doortrekken, tandenpoetsen, de auto wassen, de planten water geven, de tuin sproeien en watergebruik in kantoren: ze vormen samen maar twee procent van onze totale watervoetafdruk. De rest, 98 procent, zit in het water dat gebruikt wordt voor het produceren van onze consumptiegoederen. Het gaat om water dat we niet zien stromen en het is daarom psychologisch ver van ons bed. Ook letterlijk: bijna de hele watervoetafdruk van de Belgen, namelijk 90 procent, ligt buiten België. En de helft daarvan betreft waterverbruik in gebieden die kampen met waterproblemen. Nederlanders, die bewoners zijn van een waterrijk land met een nat klimaat, maar ook Belgen ‘drinken’ water uit verre, droge gebieden. De gevolgen daarvan zijn bij ons nu niet merkbaar, maar bij de lokale bevolking in die droge gebieden des te meer. Arme boeren hebben bijvoorbeeld geen water om hun velden te irrigeren omdat de grote bedrijven die daar voor de export produceren, dat opsouperen.


Waterschaarste

Welke veranderingen in ons consumptiepatroon zijn nodig om een humanitaire ramp te voorkomen? Vooral onze voedselproductie is waterintensief. Eten en drinken moeten we, maar het maakt veel uit wat we drinken en eten. Voor het maken van een liter frisdrank is rond honderd liter water nodig. Dat komt doordat de productie van suiker heel veel water vergt. Van ons eten zijn vooral dierlijke producten de boosdoener: die zijn verantwoordelijk voor maar liefst 41 procent van onze watervoetafdruk. De productie van veevoer vergt heel veel water en daardoor is het waterverbruik voor een enkele biefstuk 3.000 liter, en vergt onze dagelijkse vleesconsumptie gemiddeld duizend liter water per persoon. Plantaardig eten met dezelfde voedingswaarde kost 200 liter water, en wie een dag geen vlees eet en een glas frisdrank vervangt door water, bespaart dus 800 liter water op eten en 25 liter op drinken – dat is evenveel als 40 keer korter douchen.

De website duurzaamthuis.nl zou dus moeten zeggen: ‘Wil je vandaag nog met duurzaamheid aan de slag? Dan is misschien wel de belangrijkste stap anders eten en drinken.’

Dat de landbouw verantwoordelijk is voor 90 procent van het wereldwijde waterverbruik komt niet alleen door wat er wordt geproduceerd (suiker, veevoer), maar ook door waar dat gebeurt. We zouden veel meer moeten verbouwen in waterrijke gebieden, zoals Noord-Europa, en veel minder in gebieden waar watertekorten zijn. Geheel tegen deze logica in leunen we nu zwaar op voedselproductie elders, waaronder veel in gebieden met waterschaarste.


Het averechts effect

Terug naar tanden poetsen met de kraan dicht. Waarom laten we mensen niet in de waan dat ze goed bezig zijn als ze de kraan uitzetten bij het tandenpoetsen – alle beetjes helpen toch? Dat laatste is nog maar de vraag.

Mensen zitten zo in elkaar dat ze, als ze op het ene terrein iets goed doen, het zichzelf gunnen om op andere gebieden te zondigen. Dat geldt ook voor duurzaam gedrag. Door dit morele-vrijbrief-effect kan aanmoedigen tot besparen van stromend water in en om het huis per saldo een averechts effect hebben op duurzaamheid: ‘Thuis doen we allemaal de kraan uit bij het tanden poetsen en we hebben een regenton, dus nu mag ik de auto pakken in plaats van het openbaar vervoer.’

Mensen hier hebben er recht op goed geïnformeerd te zijn. Mensen in gebieden met waterschaarste hebben recht op voldoende water. Toekomstige generaties hebben recht op een leefbare wereld. Daarom moeten we stoppen met misleidende aanbevelingen en starten met eerlijke en complete waterbesparingsinformatie. Als het organisaties er echt om te doen is dat huishoudens zuiniger omspringen met water, moeten ze een ander consumptiepatroon aanmoedigen.

Voor de volledigheid: korter douchen is van harte aanbevolen – niet vanwege het water, maar omdat water verwarmen veel energie kost.

Arjen Hoekstra & Henriëtte Prast, Hoogleraar watermanagement aan de Universiteit Twente & hoogleraar aan Tilburg


DS, 22-11-2016