De asielcrisis in 18 vragen
 

De asielcrisis in 18 vragen



In de meningenoorlog over vluchtelingen wordt de waarheid al eens geweld aangedaan. Worden we echt overspoeld? Krijgen asielzoekers geld? En mogen vluchtelingen hun hele familie laten overkomen? Achttien vragen, evenveel antwoorden die feit van fictie onderscheiden.


Hoeveel asielzoekers komen er naar België?

In 2015 registreerde de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) 35.476 asielaanvragen, of gemiddeld 2.956 per maand. In totaal ging het om 44.760 personen: kinderen die met hun ouders reizen, vallen onder de asielaanvraag van hun ouders.

Vooral sinds de zomer komen er veel asielzoekers naar ons land. Sinds augustus waren het er altijd meer dan 5.000 per maand. In januari van dit jaar hebben 2.842 asielzoekers zich geregistreerd – het slechte weer is een belangrijke reden – maar alle internationale waarnemers verwachten dat vanaf maart-april weer meer asielzoekers hun reis naar Europa, en dus ook naar België, zullen voortzetten.


Uit welke landen komen de asielzoekers vooral?

In 2015 kwamen de asielzoekers vooral uit Irak (21,8 procent), Syrië (21,3 procent) en Afghanistan (20 procent). In de loop van het jaar kwamen er stelselmatig meer Syriërs naar ons land. In augustus en september vroegen plots opvallend veel Irakezen asiel aan, vermoedelijk gelokt door fabeltjes van mensensmokkelaars dat ze hier geld konden krijgen en binnen de week hun gezin konden laten overkomen. Door een informatiecampagne van de overheid keerden veel Irakezen nadien vrijwillig terug en daalde het aantal nieuwe asielaanvragen van Irakezen ook spectaculair.


Vragen vooral alleenstaande mannen in ons land asiel aan?

Uit een analyse van het Agentschap Integratie en Inburgering blijkt dat ruim de helft van de asielzoekers (die in Vlaanderen worden opgevangen) alleenstaand is. Vier op de tien zijn alleenstaande mannen, ongeveer 5 procent is alleenstaande vrouw. 8,2 procent zijn niet-begeleide minderjarigen. De andere asielzoekers komen in gezinsverband naar ons land. Er zijn grote verschillen tussen nationaliteiten. Syriërs komen vaker met hun familie naar hier, Somaliërs zijn veelal alleenstaand.


Zijn ze vooral jong?

Ja. Meer dan de helft van alle asielzoekers is volgens dezelfde analyse van het Agentschap Inburgering en Integratie jonger dan 25 jaar, een op de drie is zelfs jonger dan 18 jaar.


Komen er nu meer asielzoekers naar België dan vroeger?

Ja. Op basis van het aantal asieldossiers kreeg ons land in 2015 dubbel zo veel aanvragen als in 2014 (17.123). Dat waren er ook tienduizend meer dan 2011, het piekjaar van de vorige asiel- en opvangcrisis. Een recordjaar is 2015 echter niet. In 1999 registreerde ons land 35.778 asielaanvragen, in recordjaar 2000 zelfs 42.691 asielaanvragen. Maar de context is niet vergelijkbaar.

In 2000 kwamen heel het jaar door veel asielzoekers naar ons land, in 2015 bereikte de vluchtelingencrisis pas in de zomer Europa. Rond de eeuwwisseling zaten tussen de asielzoekers ook veel meer economische migranten. Bovendien kregen ze toen ook geld, waardoor België een zeer aantrekkelijk asielland was.


Vangt België meer asielzoekers op dan andere EU-landen?

Ja. De eerlijkste manier om die vraag te beantwoorden, is door het aantal asielaanvragen af te zetten tegenover het aantal inwoners. Eurostat maakt die berekening elk kwartaal, de laatste keer voor het derde kwartaal van 2015. Daaruit blijkt dat de 28 lidstaten van de EU samen gemiddeld 815 (eerste) asielaanvragen per miljoen inwoners hebben.

Tussen de lidstaten zijn er grote verschillen. In België gaat het om 1.300 asielaanvragen per miljoen inwoners. Daarmee staat ons land op de vijfde plaats. Alleen in Hongarije (10.975), Zweden (4.360), Oostenrijk (3.215) en Duitsland (1.335) ligt de ‘asieldruk’ nog hoger.


Wordt Europa overspoeld door vluchtelingen?

De chaos aan de binnen- en buitengrenzen doet dat vermoeden, maar dat beeld klopt niet helemaal. Volgens de Verenigde Naties vluchtten vorig jaar naar schatting 1 miljoen mensen naar Europa, de meesten over zee. Dat is 0,2 procent van de Europese bevolking (500 miljoen, EU-28).

In de buurlanden van Syrië ligt de druk van Syrische vluchtelingen veel hoger. Volgens de VN vangt Libanon al meer dan 1 miljoen geregistreerde Syrische vluchtelingen op, meer dan een kwart van zijn bevolking. Jordanië vangt bijna 650.000 vluchtelingen op, of 10 procent van zijn bevolking. En Turkije vangt al meer dan 2,5 miljoen Syriërs op. Geen enkel ander land ter wereld doet meer.

De toenemende druk in Turkije, alsook het gebrek aan perspectief op een permanent statuut als vluchteling, op werk of op onderwijs voor hun kinderen, doet veel vluchtelingen beslissen om naar Europa verder te reizen.


Waarom nemen vluchtelingen niet het vliegtuig, in plaats van hun leven op zee te wagen?

Het vliegtuig nemen is veiliger en goedkoper, maar daarvoor hebben migranten een reispas en visum nodig, en die hebben ze meestal niet. Een Europese richtlijn uit 2001 legde de verantwoordelijkheid en de kosten voor het terugsturen van personen zonder geldige reisdocumenten volledig bij de luchtvaartmaatschappijen. Diezelfde richtlijn maakt een uitzondering voor vluchtelingen die onder de Conventie van Genève vallen; zij mogen in principe wel zonder visum doorreizen. Maar de luchtvaartmaatschappijen controleren niet wie wel of geen vluchteling is. Dat is hun taak niet. Alleen de landen die het vluchtelingenverdrag hebben ondertekend zijn bevoegd om te zeggen of iemand al dan niet vluchteling is, en alleen na grondig onderzoek. Om geen boetes te riskeren, laten luchtvaartmaatschappijen daarom liever niemand door.


Kunnen vluchtelingen echt op geen andere *manier naar Europa komen dan over zee?

Hervestiging en humanitaire visa zijn valabele alternatieven, maar worden door Europese lidstaten weinig gebruikt.

Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) hebben landen van over de hele wereld sinds 2013 beloofd om 170.000 Syrische vluchtelingen via het hervestigingsprogramma van de VN of via humanitaire visa op een veilige manier te laten overkomen. De meest kwetsbare vluchtelingen (vrouwen, kinderen, zieken) krijgen voorrang. Maar dat is volgens UNHCR niet genoeg. 500.000 Syrische vluchtelingen zouden dringend moeten worden hervestigd.

België engageerde zich vorig jaar om 475 Syriërs en 75 vluchtelingen uit het Grote Merengebied in Afrika te hervestigen. Ook dit jaar wil ons land met medewerking van de VN 550 oorlogsvluchtelingen hier een nieuwe toekomst geven.

De voorbije maanden stak Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie, vooral energie in het uitrollen van een spreidingsplan van 160.000 vluchtelingen die al in de ‘frontstaten’ Italië en Griekenland zijn en veel kans maken om asiel te krijgen. Voorlopig zijn nog maar een paar honderd Irakezen en Syriërs op die manier naar andere lidstaten overgebracht.


Moeten we bang zijn voor terroristen onder de vluchtelingen?

Op 9 september pikte Salah Abdeslam, de voortvluchtige verdachte van de aanslagen in Parijs, twee kompanen op aan het station in Boedapest. De Hongaarse stad werd toen overspoeld met vluchtelingen. Vermoedelijk hebben de terroristen zich onder hen gemengd. Sindsdien zijn internationale veiligheidsdiensten nog meer bezorgd dat sympathisanten en terroristen van IS vermomd als vluchteling ongezien naar Europa proberen te komen. Maar daar zijn niet veel aanwijzingen en bewijzen voor.

In ons land worden asielzoekers door de veiligheidsdiensten gescreend. De Staatsveiligheid heeft daarvoor sinds september veertien mensen extra in dienst. Tot nu toe hebben de veiligheidsdiensten geen aanwijzingen gevonden dat zich tussen de asielzoekers sympathisanten of jihadisten van IS bevinden.


Worden criminele asielzoekers opgesloten en het land uitgezet?

De staatssecretaris voor Asiel en Migratie, Theo Francken (N-VA), liet de voorbije maanden al verscheidene keren asielzoekers bij de DVZ opsluiten omdat ze zich hadden misdragen. Telkens kondigde hij aan dat hij alles in het werk zou stellen om hen het land uit te zetten. Maar dat is niet zo eenvoudig.

Asielzoekers die tijdens hun opvang en procedure misdrijven plegen, kunnen weliswaar door het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen van asiel worden uitgesloten. Maar dan moet het om zware misdrijven gaan. De commissaris-generaal voor de vluchtelingen heeft een ruime interpretatiemarge, maar een winkeldiefstal of een vechtpartij in een asielcentrum lijkt zeker niet genoeg om iemand uit te sluiten.

Wie toch van asiel uitgesloten wordt, kan daarom nog niet het land worden uitgezet. Het CGVS moet altijd beoordelen of de asielzoeker bij een terugkeer het risico loopt om gefolterd te worden. Dat is bijvoorbeeld het geval voor Syriërs. Als ons land zulke mensen toch zou terugsturen, zou dat een schending van de mensenrechten zijn.


Hoeveel kost de vluchtelingencrisis ons land?

Begin vorig jaar voorzag de regering in een budget van ongeveer 300 miljoen euro voor Fedasil, de administratie die de asielzoekers opvangt. Maar toen moesten er plots dubbel zo veel opvangplaatsen bijkomen. Francken gaat ervan uit dat Fedasil volgend jaar 600 miljoen euro nodig zal hebben. Als de vluchtelingencrisis het hele jaar aansleept, lijkt dat een minimum.

Erkende vluchtelingen hebben recht op een leefloon. De federale minister van Maatschappelijke Integratie, Willy Borsus (MR), denkt daarvoor dit jaar 120 miljoen euro extra nodig te hebben. Ook Vlaanderen trekt meer middelen uit: voor dit jaar gaat het volgens Vlaams minister van Financiën Annemie Turtelboom (Open VLD) om 120,8 miljoen euro. Het geld wordt onder meer gebruikt voor inburgeringstrajecten, onthaalklassen Nederlands in het secundair onderwijs, extra residentiële opvang voor niet-begeleide minderjarige vluchtelingen in de jeugdzorg en extra personeelsleden bij de Centra voor Algemeen Welzijnswerk en de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB), die de vluchtelingen naar een job moet begeleiden.


Krijgen asielzoekers in ons land geld?

Nee. Asielzoekers krijgen allang geen financiële steun meer, alleen nog materiële steun. In een collectief opvangcentrum van Fedasil of het Rode Kruis krijgen ze bed, bad en brood: een slaapplaats, maaltijden, sanitaire voorzieningen en kledij. Daarnaast ontvangen volwassen asielzoekers 7,4 euro zakgeld per week.

OCMW’s krijgen van Fedasil subsidies om ook lokale opvanginitiatieven (LOI) te openen. Dat geld gaat niet rechtstreeks naar de asielzoeker. Om in de LOI’s in hun eigen levensonderhoud te voorzien – ze krijgen er geen maaltijden zoals in de collectieve centra, krijgen ze wel 60 euro leefgeld per week.


Komen er ook asielzoekers naar mijn *gemeente?

Ja. Eind vorig jaar bereikte de federale regering een akkoord om, vanaf dit voorjaar, 5.000 asielzoekers verplicht over alle gemeenten te verspreiden. OCMW’s zullen voor die asielzoekers individuele opvangplaatsen moeten zoeken, bijvoorbeeld door een appartement te huren.

Zelfs de kleinste gemeente moet haar duit in het zakje doen. Bij de verdeling houdt de regering onder meer rekening met het bevolkingsaantal, het totale netto belastbare inkomen en het aantal leefloners van een gemeente. Gemeenten die nu al veel asielzoekers opvangen, in collectieve centra of LOI’s, zullen ook minder inspanningen moeten doen. Elke gemeente heeft al een indicatief cijfer gekregen. Een overzicht vindt u op www.standaard.be/opvangplaatsen.


Zullen al die vluchtelingen ook echt mogen blijven?

Zes op de tien asielzoekers krijgen vandaag asiel (50 procent wordt volgens de Conventie van Genève erkend als vluchteling, 10 procent krijgt ook nog een tijdelijk statuut als oorlogsvluchteling). Dat is veel meer dan vroeger en bewijst dat het gros van de asielzoekers op de loop is voor oorlog, geweld en vervolging.

België was tot vorig jaar een van de weinige landen waar erkende vluchtelingen meteen ook een onbeperkte verblijfsvergunning kregen. De federale regering besliste in december om dat verblijfsrecht te beperken in de tijd, tot vijf jaar. Als een vluchteling nadien geen risico meer loopt in zijn land, kan zijn statuut worden ingetrokken en moet hij in principe terugkeren. In het andere geval krijgt hij toch een onbeperkt verblijfsrecht.


Mogen vluchtelingen hun hele familie *laten overkomen?

Erkende vluchtelingen hebben het recht om gezinshereniging te vragen voor hun partner en kinderen, niet voor hun ouders (behalve in het geval van niet-begeleide minderjarige vluchtelingen), grootouders, broers, zussen, neven en nichten. Binnen het eerste jaar na hun erkenning kunnen vluchtelingen een aanvraag tot gezinshereniging indienen tegen minder strenge voorwaarden. In die periode hoeven ze bijvoorbeeld niet aan te tonen dat ze voldoende geld (120 procent van het leefloon) hebben, een dak boven hun hoofd en een ziekteverzekering om hun familieleden te onderhouden. Na die twaalf maanden moeten ze wel aan de strenge regels voor andere derdelanders voldoen.

De DVZ heeft zes maanden de tijd om te beslissen over een aanvraag tot gezinshereniging. De regering trekt dat op naar negen maanden uit vrees dat te veel aanvragen door het overschrijden van de wettelijke behandelingstermijn automatisch tot een positieve beslissing zouden leiden.


Krijgen vluchtelingen een voorkeurs*behandeling?

Nee. Zodra vluchtelingen erkend zijn, hebben ze recht op dezelfde sociale rechten als iedere Belg. Maar voorrang krijgen ze niet. Zo hebben ze recht op een leefloon. In 2014 kregen per maand gemiddeld 8.247 vluchtelingen er één, vorig jaar waren dat er – op basis van voorlopige cijfers voor de eerste negen maanden – al 10.186.

Vluchtelingen hebben ook recht op een sociale huurwoning. Net zoals 80.000 andere Vlamingen moeten ze daarvoor op de wachtlijst gaan staan. Verschillende organisaties vrezen dat veel vluchtelingen op straat zullen belanden, eenmaal ze de opvangcentra verlaten.

De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) riep de Vlaamse overheid al op om in extra huursubsidies te voorzien voor de private huurmarkt, maar Vlaams minister Liesbeth Homans (N-VA) weigert dat. Ze vindt dat ze de vluchtelingen daarmee zou bevoordelen.


Gaan al die vluchtelingen werk vinden?

Dat wordt een hele klus. Veel vluchtelingen zijn analfabeet of lager opgeleid. Maar ook voor hoogopgeleide vluchtelingen is het niet evident om een job op hun niveau te vinden.

Uit een recente studie van onderzoekers Andrea Rea en Johan Wets blijkt dat op het moment van erkenning een op de vijf vluchtelingen een baan heeft. Na vier jaar heeft nog altijd minder dan de helft een job. Erkende vluchtelingen worden in de loop van de tijd wel minder afhankelijk. Bij de start leeft 57 procent van een uitkering, na vier jaar is dat nog een kwart.

De VDAB werft 35 extra medewerkers aan en zal ook meer opleidingen op maat aanbieden. Volgens de Vlaamse minister van Werk Philippe Muyters (N-VA) krijgen de vluchtelingen dezelfde begeleiding als andere werkzoekenden. De VDAB verwacht pas over enkele weken of maanden de eerste golf van werkzoekende vluchtelingen over de vloer te krijgen. De meeste asielzoekers zitten nu nog in hun asielprocedure.


DS, 20-02-2016 (Yves Delepeleire)