Billy is de mol
 

Billy is de mol

Hendrik Vos


Koppels die gelukkig en in harmonie leven, zullen in 17 procent van de gevallen zware ruzie krijgen zodra ze een Ikea-meubel ineen moeten frutselen. Dat is gebleken uit wetenschappelijk onderzoek bij 7.000 proefpersonen. Maar het meest ingewikkelde wandmeubel zit simpeler ineen dan de constructie die schuilgaat achter de meubelgigant zelf. Het gaat om een amalgaam van vestigingen, stichtingen, groepen en vennootschappen die op allerlei eigenaardige manieren aan elkaar hangen. Er zijn vertakkingen in België en Luxemburg, en vooral in Nederland, Curaçao en Liechtenstein. Dat zijn nochtans niet de grootste afzetmarkten. Het is evenmin zo dat ze in Liechtenstein hun boekenkast allemaal graag Billy noemen en zelf in elkaar willen zetten met een plannetje, enkele bouten en een inbussleutel.


Belastingen en de sport om ze te ontwijken, daar draait het om. Meerdere bedrijven bekwamen zich in deze discipline. Starbucks heeft een belangrijke zetel in Nederland en het zal niet zijn omdat de Nederlanders bekendstaan als de beste barista’s. Beter dan oploskoffie vind je er zelden. Google heeft een Europees hoofdkwartier in Dublin, en dat is niet omdat Ieren aanzienlijk liever op het internet zoeken dan andere Europeanen. Bedrijven gaan naar de plek waar ze het minst belast worden en ontplooien vandaar hun activiteiten. Uit een rapport dat de Europese groenen vorige week bekendmaakten, blijkt dat Ikea voor vele honderden miljoenen aan belastingen ontwijkt door slim in te spelen op de notionele-interestaftrek in België, door iets te regelen met royalty’s in Nederland en door een lening aan te gaan in Luxemburg. Na alle fiscale goochelarij wordt de winst uiteindelijk belast tegen een schamele 2,35 procent.

Leg dat maar eens uit aan de lokale loodgieter die ruim 30 procent moet afdokken of aan de restaurantbaas, volop bezig met de installatie van de witte kassa. In vergelijking met de allergrootste bedrijven, komen kmo’s en gewone consumenten er bekaaider vanaf, platbelast, gesuiker- en geturteltakst. Want wat verloren gaat langs de achterpoort, moet aan de voordeur worden bijeengeharkt. Daar beschikken ze over minder fiscale adviseurs en zijn de uitwijkmogelijkheden beperkter. Maar de frustratie groeit er, onbegrijpelijk is dat niet.

De belastingdruk is hoog in onze contreien. Daarmee hebben we verzorgingsstaten uitgebouwd die beschouwd kunnen worden als de prettigste en meest stabiele plekken in de wereld, met de minste sociale ellende. De laatste tijd komen veel verhalen aan het licht van achterpoortjes die eigenlijk grote sluizen zijn waarlangs miljarden euro’s stromen in de richting van illustere eilanden met veel palmbomen en weinig transparantie. Daar loopt het spoor meestal bijster, en wat er nadien met al dat geld gebeurt, is nog moeilijk te achterhalen.

Bedrijven die eraan meedoen, ondergraven ons maatschappijmodel. Het zijn de mollen van de welvaartsstaat. Vorig jaar kwam LuxLeaks, er was ook iets met Fiat en met Apple, en nu is er dus die meubelwinkel met de Zweedse balletjes. De schandalen liggen als vuile hopen op een mooi gazon.

De verontwaardiging is groot en meestal ook vrij collectief, over partijgrenzen heen. Weinigen vinden het fair dat de allergrootste bedrijven tegen 2 procent belast worden. Nochtans blijven die bedrijven binnen de lijnen van de wet. Maar de boorden ervan zijn grillig en in de uithoeken van de regelgeving zijn er stippellijntjes, waarlangs het makkelijk en legaal ontsnappen is.

Het is perfect mogelijk om op Europees vlak afspraken te maken, de regels te verscherpen en ontwijking te verbieden. Ministers van Financiën kunnen beslissen om dubieuze constructies af te schaffen en een correcte belasting in de plaats te zetten. Er liggen sinds enkele weken zelfs voorzichtige voorstellen op de vergadertafel. Het ziet er erg ingewikkeld uit en het kan in het beste geval een aarzelend begin zijn. Maar het valt te vrezen dat zelfs die schriele aanhef door het besluitvormingsproces heen nog wordt afgezwakt en op de lange baan komt.

De Europese ministers van Financiën kan nochtans geen gebrek aan vergadervlijt verweten worden. De Jeroen Dijsselbloemen, de Wolfgang Schäubles en de Johan Van Overtveldts kwamen vorig jaar voortdurend bijeen, vastberaden en tot diep in de nacht, met name over Griekenland. Bij het afdwingen en opleggen van besparingen was de ijver mateloos. Maar als het erom gaat fiscale achterpoorten dicht te timmeren, is de dadendrang begrensd.


DS, 16-02-2016 (Hendrik Vos)