Liberté en égalité
 

Liberté en égalité


Op maandag 16 november, drie dagen na de verschrikkelijke gebeurtenissen in Parijs, hebben vertegenwoordigers van de islamitische, joodse, anglicaanse, orthodoxe, protestantse en katholieke eredienst én een vertegenwoordiger van de georganiseerde vrijzinnigheid in ons land gezamenlijk een verklaring ondertekend waarin ze de aanslagen in Parijs veroordelen en zich achter de basisprincipes van onze democratische rechtsstaat scharen. Een hartverwarmende en welkome geste. Met de veroordeling van het geweld in Parijs vertolken de levensbeschouwelijke vertegenwoordigers de gevoelens van eenieder die het hart op de juiste plek draagt.


Over onze democratische principes klinkt het verderop in de verklaring eensgezind: ‘Wij herhalen de basisprincipes van de democratische rechtsstaat die de hoeksteen zijn van onze Europese samenlevingen en die wij ten volle onderschrijven: vrijheid, gelijkheid, tolerantie en respect, verdraagzaamheid en legaliteit. Deze basisprincipes moeten we meer dan ooit verdedigen en uitdragen.’


Twee vuistregels

Vrijheid, gelijkheid en tolerantie: mooie en nobele idealen, die al meer dan twee eeuwen inspireren en begeesteren. (En ook afkeer wekken: het daagde me pas enige tijd na de aanslagen dat ze allemaal op een boogscheut van de place de la Bastille plaatsvonden, de plek waar de Franse Revolutie begon.) Tegelijk zijn die idealen zo adembenemend groot, zo alles overstijgend en abstract dat je vaak niet goed weet hoe ze in te vullen, laat staan dat je zou weten hoe je ze moet uitdragen.

Wat zou een eerste concrete invulling van die idealen kunnen zijn? Een summiere minimale invulling, een lat waar je niet onder kunt zonder die idealen te verloochenen? Een invulling die duidelijk maakt waar wij voor staan en die zich tegelijk ondubbelzinnig distantieert van het obscurantistische wereldbeeld waarop de plegers van de barbaarse aanslagen zich beroepen.

Ziehier, twee simpele vuistregels die voor elke aanhanger van de democratische basisprincipes de evidentie zelve zijn, en die elke radicale tegenstander ervan zullen doen knarsetanden van ellende:

1. Iedereen is vrij om zijn religie te kiezen, om zijn huidige religie achter zich te laten en zich tot een andere religie te bekeren. En om daar in het openbaar over te getuigen.

2. Iedereen – man én vrouw – mag in volle vrijheid zijn huwelijkspartner kiezen, ook al hangt die partner een andere religie aan.

Ik weet het, het zijn principes die in onze democratische oren zo vanzelfsprekend klinken, dat het lijkt alsof je er helemaal niks mee hebt gezegd. Maar je moet ergens beginnen. Daarom, waarde vertegenwoordigers, deze uitnodiging: maak een addendum bij de verklaring van 16 november, en zet er die twee vuistregels in. Als twee concrete toepassingen van de grote abstracte principes. Ik besef dat die toepassingen in wezen al in de principes vervat zitten, maar je kunt in zaken als deze nooit helder genoeg zijn. Het kan veel kwade misverstanden uit de wereld kan helpen, en het zal de vrijheid, de tolerantie, het wederzijdse begrip en het respect in onze samenleving alleen maar ten goede komen. Mocht dat niet het geval blijken, dan moeten we ons pas echt zorgen beginnen te maken.


DS, 19-11-2015 (Jan Leyers)