'Hoe neutraal kan een neutraal vak over levensbeschouwing eigenlijk zijn?'
 

Om de levensbeschouwelijke ongeletterdheid aan te pakken, bestaan geen mirakeloplossingen, zegt Pieter Bauwens. Maar een neutraal vak dat de godsdienstles moet vervangen, vindt hij geen goed idee.

Ik heb bewondering voor Patrick Loobuyck en zijn gedrevenheid. Hij laat geen gelegenheid onbenut om zijn 'LEF' te promoten, een neutraal vak (Levensbeschouwing, Ethiek en Filosofie) dat de godsdienstles zou moeten vervangen.


De aanleiding deze keer was het optreden van Dimitri Verhulst in Van Gils en Gasten. Verhulst kwam er zijn nieuwste boek voorstellen Bloedboek, waarin de auteur de eerste vijf boeken van het Oude Testament herschrijft. Jahweh is volgens Verhulst een fascist. Loobuyck was vooral verrast van de reacties van de andere aanwezigen bij Van Gils: totale onwetendheid, dat ergerde me, maar het verwonderde me niet.

Neen, bij Lieven Van Gils kreeg Dimitri Verhulst geen tegenspraak. Niemand wees hem erop dat zijn letterlijke interpretatie van de Bijbel een soort fundamentalisme is dat de kerk al lang heeft afgezworen. Niemand scheen te weten dat ongeveer tweehonderd jaar historische tekstkritische studie veel achtergrond van die teksten heeft geopenbaard en niemand scheen er Verhulst op te kunnen wijzen dat die teksten meer vertellen over wie ze heeft geschreven, dan over God zelf. Neen, geef mij dan maar Stef Bos die ooit een lied schreef, alsof het door God werd gezongen, met als refrein : 'Ze hebben veel van Mij gemaakt, wat Ik eigenlijk niet ben.'

Kijk ik ben geen exegeet, geen oudtestamenticus, maar wel een godsdienstwetenschapper, een gelovige die wel wat in de bijbel leest van tijd tot tijd (lid van een bijbelleesgroep) én een godsdienstleraar. De analyse die Patrick Loobuyck maakt kan ik grotendeels bijtreden, steunend op ervaring: de religieuze ongeletterdheid is groot en dat is een probleem. De vraag is, wat doen we daar aan?

Ten eerste wil ik als ervaringsdeskundige in het onderwijs, er even op wijzen dat niet enkel de religieuze ongeletterdheid groot is. Ook de politieke kennis is abominabel en wat te zeggen van geschiedenis of aardrijkskunde en dan hebben we het nog niet over de basiskennis bij heel wat andere vakken. We mogen niet vergeten dat heel wat jongeren opgroeien in een soort chronische verveling met een utilitaristisch materialisme dat me elke dag blijft verbazen. Geschiedenis aardrijkskunde, politiek, godsdienst, ja zelfswiskunde of Frans, je hebt dat nergens voor nodig om geld te verdienen, je leert dat voor een toets en vergeet het zo snel mogelijk daarna. Oké, ik geef les op een nijverheidstechnische school, een bepaald perspectief, dat besef ik. Maar staat dat zo ver af van andere scholen wat de basisimentaliteit betreft? Hoeveel leerlingen krijgen thuis niet te horen dat aardrijkskunde of geschiedenis of Frans of wiskunde niet echt belangrijk is? 'Godsdienst? Ach jongen dat is niet belangrijk of ga je pater worden?' Levensbeschouwelijke ongeletterdheid heeft een diepe wortel in onze samenleving: religieuze onverschilligheid.

Godsdienst is in het huidige leerplan een vak geworden dat stilstaat bij het belang van levensbeschouwingen voor het leven. Attent worden voor een eigen levensbeschouwing, uitdrukken, motiveren, bevragen, confronteren, verbinden met het christelijke verhaal, dat wordt van de leerlingen verwacht. Veel vaardigheden inderdaad, minder nadruk op kennis inderdaad. Het riedeltje van het moderne onderwijs. We leven in een 'slimme maatschappij' leerlingen moeten minder feitenkennis opbouwen, die is overal te vinden op het net, dus feiten kennen is zinloos. Zo wordt door hedendaagse onderwijsdeskundigen (die zelf over heel veel feitenkennis beschikken) getoeterd.

Dat gebrek aan feitenkennis in verband met godsdienst (om bij mijn leest te blijven) komt bovenop een opvoedingsomgeving waarin aan leerlingen meegegeven wordt dat godsdienst/levensbeschouwing niet belangrijk is. De grote verhalen zijn voorbij en zonder belang. We leven in een post-christelijke tijd en volgens sommigen ook in een post-religieuze tijd. We hebben ons bevrijd! In die illusie zijn de huidige opvoeders opgevoed, als kinderen van hun tijd geven ze dat denkkader onbewust door, maar dat botst op het huidige aanvoelen. In de wereld en in onze eigen straten zien we meer en meer dat godsdienst en het cultureel ethisch substraat van die godsdienst wel een grote rol spelen in ons denken en doen. Levensbeschouwelijk ongeletterd zijn ze onmogelijk om dat te plaatsen, met alle gevolgen vandien. Wie de essentie van religie en levensbeschouwing niet vat, kan zich er ook geen genuanceerde opinie over vormen.

Wie dan met vragen zit, tja die moet dan inderdaad in de enorme massa data zijn/haar weg zoeken op zoek naar kennis. Evenwel zonder enig kader waarin de gevonden kennis kan geplaatst en geëvalueerd worden op haar waarde. Alles wat we vinden op het web, wordt als zoete koek geslikt. Alles wat een schrijver op tv verteld wordt ten volle geloofd. We vergeven het hen, want ze weten niet wat ze doen.

Hoe lossen we dat op? Door een vak LEF? Met alle respect voor de aanhoudende pleidooien van Patrick Loobuyck, maar ik geloof daar niet in. Opnieuw een vak, zoals geschiedenis of aardrijkskunde, dat geen feitenkennis zal geven en jammer genoeg ook geen basiskennis. Ik geloof in goede leerkrachten godsdienst. Mensen die durven specialist te zijn in hun vak en inhoud mogen, kunnen en willen aanbieden. Leerkrachten die modereren in hun klas om inderdaad de leerlingen bewust te leren worden van hun levensbeschouwelijke keuzes en die ook te bevragen. Maar ook leerkrachten die mogen, willen en durven getuigen van hun eigen keuzes, maar ook van hun twijfels en hun kritiek. Vooral dat laatste triggert leerlingen om zelf hun levensbeschouwing te 'expliciteren' en net daar zou het een LEF-vak aan ontbreken.

Bij LEF blijft voor mij ook de vraag hoe 'neutraal' een neutraal vak over levensbeschouwing eigenlijk kan zijn. Wie schrijft het hoofdstuk Islam? Wie het hoofdstuk Christendom of Jodendom? Hoe doe je recht aan de interne pluriformiteit?

Niemand wil terug naar het opdreunen van de catechismus, maar te veel inzetten op vaardigheden ten koste van kennis is een algemene ziekte van het onderwijs, niet enkel van de godsdienstles. Dat is inderdaad de verantwoordelijkheid van de minister. Om de levensbeschouwelijke ongeletterdheid aan te pakken bestaan geen mirakeloplossingen. Kan je via het onderwijs een grondidee binnen de samenleving -godsdienst is voorbij en speelt geen rol- bijsturen? Ik vrees dat er meer lef nodig is dan twee uur in de week een uurtje LEF.

Bron: www.knack.be
---
Mening: Ik vind de zwart-witvisies die gehanteerd worden in deze discussie nogal teleurstellend. Er wordt weinig toegewerkt naar een compromis en het is eerder een uiteenzetting van meningen die niet op alle vlakken even relevant zijn.

Ik ga wel akkoord met de auteur wanneer deze stelt dat vele mensen in de illusie leven van een post-religieuze wereld. 'Levensbeschouwelijk ongeletterd zijn' vond ik dan ook wel een treffende verwoording om de wijze waarop sommige individuen reageren op hun veranderende leefwereld te beschrijven. Iedereen heeft wel een mening over eender welke religie maar velen slagen er niet in om deze correct te nuanceren omwille van een ontbrekend levensbeschouwelijk denkkader. Ik deel dan ook wel de bezorgdheid van de auteur over de wijze waarop mensen lijden aan religieuze onverschilligheid.

De auteur van het artikel is wel bijzonder cynisch over de objectiviteit van levensbeschouwing. Niet geheel onterecht maar ikzelf zou minder snel de potentie van objectiviteit veroordelen. Interne pluriformiteit is bijster moeilijk om recht aan te doen maar is niet noodzakelijk een tegenargument voor objectiviteit, al zal dit ook voor een erg groot deel in de handen liggen van de leerkracht in kwestie. Ik zie niet in waarom de personen in kwestie (Bauwens en Loobuyck) er bij voorbaat van uitgaan dat hun 2 visies niet samengaan, een compromis tussen beiden lijkt me niet volledig onmogelijk.