'Er is geen teken zo puur en perfect als de swastika'
 

Hoewel de swastika eeuwenlang een positieve boodschap droeg, diende het symbool ook als inspiratie voor het hakenkruis van de nazi's. Francisco Ocsicnarf (29) is tatoeëerder bij de Antwerpse Glorybound Tattoo Shop en in de ban van de swastika in zijn oorspronkelijke betekenis. 'Voor mij is er geen teken dat zo puur en perfect is. En verschillende culturen delen mijn mening daar in', zegt de tatoeageartiest.

'Het woord swastika komt van svastika in het Sanskriet, wat zoveel wil zeggen als geluk of voorspoed' weet Francisco Ocsicnarf, tattoo artist bij Glorybound Tattoo Shop in Antwerpen. Net als vele anderen is hij gefascineerd door de kracht van het symbool, een fascinatie die nog steeds veel mensen tegen de schenen schopt. Maar waarom kan die negatieve connotatie niet vergeten worden, vraagt hij zich af? De hamer en de sikkel stonden decennialang symbool voor de onderdrukking van de Sovjet-Unie, maar ze maken bijlange niet zoveel indruk als het hakenkruis. 'Het is de betekenis die je zelf aan een symbool geeft die bepaalt of het iets negatief is', aldus Francisco. 'Als het kruis waar Jezus aan genageld werd een symbool van hoop kan zijn, waarom dan de swastika niet?'

De swastika in Europa

Waar het gehaakte kruis juist voor staat, daar bestaan verschillende meningen over. In het neolithische Eurazië, waar het symbool meer dan 5.000 jaar geleden voor het eerst opdook, staat het voor de beweging van de zon door de hemel. 'Fascinerend dat dat symbool in verschillende uithoeken van de wereld gevonden is, zonder onderlinge connectie. En in alle gevallen stond het voor iets positiefs', vertelt Francisco.

Zelfs nu is het een heilig symbool binnen verschillende godsdiensten, waarvan het hindoeïsme en het boeddhisme de bekendste zijn. Meer zelfs, wie op vakantie gaat naar India of Indonesië zal het symbool op verschillende huizen en tempels tegenkomen. 'Omdat die culturen de positieve kracht achter de swastika niet vergeten zijn. De slechte naam die het bij ons gekregen heeft, is niet bepalend geweest voor hoe zij het zien.'

Pas laat in de 19de eeuw werd het symbool opgevangen in Europa. Archeoloog Heinrich Schliemann ontdekte het kruis op een archeologische site van het oude Troje en zag vergelijkbare symbolen op potten die in Duitsland opgegraven werden. Door speculaties hierrond zag het Duitse volk het teken als een belangrijk symbool van haar voorouders. En zo namen Europeanen in het begin van de 20ste eeuw de 'positieve' swastika in huis, met goed geluk en voorspoed als voornaamste symboliseringen. Schrijver Rudyard Kipling, bekend van The Jungle Book, gebruikte het symbool zelfs als logo.

Het archeologisch werk van Schliemann werd na WO I opgevangen door de rechtse volkse bewegingen in Duitsland. Zelfs toen was het volgens Francisco nog niet het hakenkruis zoals we het nu kennen: 'Oorspronkelijk stond dat hakenkruis symbool voor Duitse eenheid, met een socialistische bijklank. Pas later werd het een symbool voor Arische identiteit en Duitse nationalistische trots. OP het moment dat de nazi's de macht grepen in Duitsland, was er van het vredelievend teken weinig over. In westerse ogen dan toch.'

Maar niets dat zoveel aandacht op het kruis vestigde als de propaganda tijdens WO II. 'Hitler zag de kracht van het symbool', weet Francisco, 'en net als bij de keuze voor de adelaar wist hij dat de swastika in het oog zou springen. Dat was pure PR, maar dan heel goeie!' Op elke vlag, poster, armband, medaille en militaire badge van de nazi's prijkte het symbool.

De uitstraling ervan was zelfs zo groot, dat het tot op vandaag nog steeds mensen rillingen kan doen krijgen. Ondanks zijn oorsprong zou de bevuilde swastika vanaf dan altijd controverse oproepen, in welke betekenis het ook zou gebruikt worden. Bijna automatisch denken we bij het zien ervan: nazi, extreemrechts, dood en verderf.

De gelijkenis tussen het symbool en de Hebreeuwse letter tau, het teken van leven, is nochtans treffend. Gelovigen sneden vroeger het symbool ritueel in het voorhoofd om hun geloof kracht bij te zetten. Seriemoordenaar Charles Manson sneed het symbool in de gevangenis in zijn eigen voorhoofd.

Geen neonazi's in de shop

In Scandinavië hoorde het symbool lange tijd bij oppergod Thor. Die naam duikt - inclusief hamer - in verschillende hedendaagse films op, maar van zijn swastika geen spoor. 'Niemand kraait ernaar, maar is deze vorm van censuur niet lichtjes respectloos tegenover een volk dat dat symbool verafgoodde, maar dat nu niet meer mag, omdat één of andere Oostenrijker besliste over de toekomst ervan?' vraagt Francisco zich verontwaardigd af.

'Kennis van symbolen is in mijn vak heel belangrijk', verduidelijkt de Antwerpse tatoeëerder. 'Ik vind het noodzakelijk dat ik - én de klant - weet wat ik juist tatoeëer. Vaak hebben bepaalde tekens meerdere betekenissen. Als ik kan, ga ik daarnaar op zoek. Uiteindelijk is het de klant di ebeslist over wat hij of zij draagt, maar ik kan ook dingen weigeren. Een swastika zet ik met plezier, maar een neonazi die een hakenkruis wil, kan maar beter een andere shop zoeken. Ik denk dat de meeste tattooshops er zo over denken, bij ons in de Glorybound Tattoo Shop is dat in ieder geval zo.'

Kennis is alles

'Zelf heb ik boven op mijn hoofd een swastika getatoeëerd. Een tijd geleden was ik op café en sprak een joodse man me aan. Hij vroeg of ik daardoor ooit in de problemen was gekomen. Er ontstond een lang gesprek over mijn visie over het symbool. Toen ik hem kon uitleggen dat het voor mij iets anders betekende dan voor hem, zag hij het ook niet meer als iets slechts. Vaak wordt het dragen van de swastika, wat in de tatoeagecultuur meer en meer voorkomt, gezien als schenenschopperij. Maar als een symbool een aanknopingspunt kan zijn voor een gesprek, waar beide partijen hun standpunt kunnen bespreken, dan zijn we een stap dichter bij elkaar begrijpen. Een moslim die op een openbare plaats gehurkt bidt, levert misschien ook vreemde blikken op als je niet weet wat hij doet. Kennis is alles. En niets dat zoveel kennis oplevert als een goed gesprek'.

Symbool zonder aflossing?

In het boek Constructing the symbol spreekt Malcolm Quinn over het terugeisen van het symbool. Hoe ongelooflijk het zou zijn mochten diegenen die gebogen gaan onder de kracht van het teken, de negatieve betekenis ervan zouden kunnen afnemen. Zoals met het woord nigger: de blanke onderdrukker gebruikte dat woord als scheldwoord, maar het werd teruggeëist. Quinn zelf concludeert in zijn boek dat die vlieger voor het hakenkruis niet opgaat. De misdrijven die in naam van het symbool zijn uitgevoerd, zijn daar volgens hem te zwaar voor.

De joodse schrijver Steven Heller bracht in 2000 het boek The Swastika: A symbol beyond redemption? uit. Ook hij concludeerde daarin dat het symbool in de westerse wereld geen nieuwe kans verdient, omdat de negatieve connotatie er altijd aan vast zal blijven hangen.

'Ik zou graag eens met die mensen aan tafel zitten', zegt Francisco. 'Die hebben jaren en jaren research gedaan naar iets waar ik een bepaalde mening over heb en ze hebben door die research een totaal andere mening gekregen. Misschien doen ze me wel dingen inzien waar ik nooit bij stil stond? Ik zou in ieder geval aankaarten waarom het christelijk kruis, in wiens naam ook erge dingen gebeurd zijn gedurende de geschiedenis, die negatieve connotatie kwijt is. Niet dat we elkaars mening zouden doen veranderen, maar dat zou ook niet het doel van dat gesprek zijn. Het openstaan voor elkaars overtuiging daarentegen, wel. Zolang we kunnen praten, en niemand door elkaars mening benadeeld wordt, zetten we stappen vooruit.' (Nuno Filipe Mendes)

Bron: Knack (31-10-2015) - http://www.knack.be/nieuws/belgie/e...ead-621455.html

Mening: Ik ben het niet eens met meneer Ocsicnarf. Hoewel de swastika weliswaar oorspronkelijk een onschuldig verleden heeft, maakt dat in mijn ogen niet goed dat de connotatie vandaag de dag té zwaar is om vrijuit met dit symbool om te gaan. Ik wil ook niet zeggen dat het hakenkruis nooit meer van haar slechte reputatie zal afraken, maar zelfs al is het mogelijk, is het niet aan ons om in naam van nabestaanden van slachtoffers te beslissen 'en nu gaan we het hakenkruis terug gebruiken en jullie moeten je niet beledigd voelen'.
Het feit dat de swastika ooit en in andere culturen een vredelievend symbool was, neemt niet weg dat het nog vrij recent als een verschrikkelijk symbool gebruikt is. Wij kunnen niet zeggen: 'Negeer die ene betekenis maar, wij bedoelen eigenlijk iets anders.' Daarom vind ik het ook net zo gek dat de tatoeëerder beweert dat hij wél swastika's tekent voor liefhebbers, géén hakenkruizen voor neonazi's. Hoe ziet hij het verschil? Verwacht hij dat elke neonazi gaat zeggen 'Voor mij een antisemitisch hakenkruis alstublieft', of dat zijn onderscheidingsvermogen zo goed is dat hij op één oogopslag de mensen met slechte bijbedoelingen kan onderscheiden?
Ten slotte vind ik dat vele mensen die zogezegd 'strijden voor de oorspronkelijke betekenis van de swastika' uiteindelijk alleen maar willen choqueren en provoceren. Deze mensen komen vaak erg belerend en neerbuigend over en lijken alleen maar te willen zeggen "Kijk eens hoeveel ik over hakenkruizen weet en jij bent dom en onwetend als je denkt dat hakenkruizen racistisch zijn." De T-shirt van de tatoeëerder in kwestie zegt in mijn ogen genoeg: "If you think this is offensive, you need a history lesson."
Als je denkt dat dit niét beledigend is, heb je een les empathie nodig...