‘Gedraag je fatsoenlijk’
 

‘Gedraag je fatsoenlijk’

Coen Simon


1. Wees een fatsoenlijk egoïst

‘Het idee dat een gemeenschap een optelsom van individuen is, en een gelukkige gemeenschap een optelsom van gelukkige individuen is een misvatting. De mens is een sociaal wezen, en kan zichzelf alleen maar begrijpen in een gemeenschap. Daarom denk ik dat we met de fatsoenlijke egoïst het beste af zijn. Wie zich fatsoenlijk gedraagt, houdt vanzelf rekening met de ander en zijn egoïsme voorkomt dat hij zichzelf verliest in empathie.’


2. Hou maat, maar geen regelmaat

‘Ik probeer mijn leven te leven zoals je muziek maakt: door maat te houden. Dat is geen stoïcijnse zelfdiscipline, maar een leven dat gespeeld wordt als een spel. Een muziekstuk houdt vast aan de grondtoon, de melodie en de maat, maar kan in oneindig veel vormen variëren. Dat moet ook, want we moeten ons voortdurend aan het ritme van de omstandigheden aanpassen. Wie zich gedraagt als een metronoom, loopt binnen de kortste keren uit de maat bij de wereld. De telkens terugkerende feesten, rituelen en gewoontes zorgen voor de harmonie in je leven. Dus vier je verjaardag en respecteer de avondmaaltijd met je gezin. Maar kijk uit voor dwingende regelmaat. In regelmaat zit geen muziek. Af en toe over de schreef gaan, hoort erbij.’


3. Begin nooit opnieuw, maak het af

‘Onze tijd kent een ziekelijk streven naar perfectie. We hebben de neiging om iets dat niet helemaal goed uit de verf komt te laten vallen en van voren af aan te beginnen. Kinderen doen dat met een tekening, volwassenen met hun huwelijk. Ook hier maak ik graag een vergelijking met muziek. Als je een fout speelt, kun je die valse noot het best gewoon nog een keer herhalen, de tweede keer klinkt het alsof het zo hoort. Fouten kun je alleen maar herstellen door verder te gaan. Dat is in het leven ook zo. We denken misschien dat opnieuw beginnen kan, maar het verleden blijft uit de toon doorklinken in je nieuwe leven. In het streven naar perfectie schuilt bovendien het risico dat je de werkelijkheid alleen nog ziet zoals je wil dat die zou zijn.’


4. Ga uit van het ergste

‘Als je je niet los kunt maken van je angsten, ga er dan van uit dat ze gebeuren. Kijk, als ik worstel met een essay denk ik soms: als ik dit verpest, dan verpruts ik alles en is mijn carrière voorbij. “Nou en?” kan ik dan tenminste nog denken. Iemand die zegt: “Het komt wel goed, want meestal lukt het wel”, noemt zichzelf een optimist, maar loopt meestal rond als een zuurpruim. Hij moet immers al zijn energie stoppen in ervoor te zorgen dat het inderdaad wel goed komt. Hij maakt zo zijn lot afhankelijk van wat er mis kan gaan, wat belet om rustig door te werken. Het maakt dus vrolijker uit te gaan van het ergste.’


5. Durf je te schamen

‘Als je je nooit gedraagt op een manier die gêne opwekt, zul je nooit tot nieuwe inzichten komen, want dan herhaal je alleen maar het bekende. Door schaamte te tonen, kun je normen verleggen, sterker, het is het begin van het denken. Dat werkt als volgt: als je je schaamt, laat je zien dat je beseft dat je afwijkt van het gangbare. Tegelijk toont je schaamte dat je wel instemt met het gangbare. Dat is mooi, want je kunt dan zonder te polariseren iets doen of zeggen dat buiten het normale valt, waardoor je voorzichtig een ander idee naar boven kunt brengen. De schaamte zorgt ervoor dat de ander zich niet aangevallen voelt en misschien zelfs instemt met het afwijkende gedrag. Zonder schaamte zou een mens geen vrijheid ervaren.’


DS, 19-03-2015 (Coen Simon, filosoof)