Studenten journalistiek twijfelen over hun vak na dood van medestudent
 

'Student overleden na val door dak', zo stond het vorige week in de krant. De hogeschool waar het slachtoffer journalistiek studeerde, ging in rouwmodus. Zorgcoaches vingen de studenten op, échte journalisten deden intussen in de buurt 'hun job'. Of hoe verdriet uitmondde in een leermoment.

Woensdagochtend. An en Ann worden thuis door hun schooldirectie opgebeld met droef nieuws. Een laatstejaars journalistiek aan de Gentse Arteveldehogeschool is om het leven gekomen bij een tragisch ongeluk. Tijdens een nachtje stappen was hij samen met enkele vrienden op het dak van het Gentse wintercircus (de voormalige Garage Mahy) in de Lammerstraat geklommen. Hij viel erdoor, twintig meter diep. Volgens het parket gaat het om een spijtig ongeval.

Ann Lambert, medewerkster studentenvoorzieningen, vloekt. An Adriaens, zorgcoach van de afdeling journalistiek, laat haar emoties de vrije loop. 'Even huilen, dacht ik, alles goed laten doordringen. Daarna kon ik aan het werk beginnen.' Lambert: 'Ineens sta je in de gang, bij de klas waarin het slachtoffer zat. Je weet dat de feiten kennen belangrijk is voor de rouwverwerking, dus het meedelen moet accuraat gebeuren. Je stapt binnen en weet wat je zo meteen teweeg zult brengen. Ik heb tijdens het mededelen deze week vooral traag gepraat en veel gezwegen. Er vielen catastrofale stiltes. De kunst is om die stiltes niet vol te praten, om mee met de studenten sprakeloos te zijn.'

De 'stillen'

Terwijl binnen de klasmuren alles tijdloos werd, raasde het daarbuiten. Op de sociale media en op nieuwssites verschenen verhalen, al dan niet met ronkende titels. De pers stond al op de trappen van de school. Er waren afspraken gemaakt. De ouders van de jongen hadden bij de school op discretie aangedrongen. Er mocht geen informatie over de student, zijn leven, zijn achtergrond worden gegeven.

Lambert: 'Wij concentreerden ons uiteraard op de opvang, de verwerking. In die eerste uren na het overlijden van de student kwamen we op school in een collectieve rouwmodus terecht. Sommige studenten huilden, andere verbeten de pijn. Velen begonnen spontaan te vertellen over de jongen die gestorven was. Later maakte ik een herdenkingsplek met kaarsjes, muziek, een schrijfboek. De studenten konden er bekomen. Ook op die plek werden vooral anekdotes verteld, altijd in de tegenwoordige tijd.'

'Heel spontaan kwam alles op gang', zegt Adriaens. 'Voor mij was het gebeuren ook zelf-troostend. Ik heb zo'n grote samenhorigheid gezien, we knuffelden ook vaak, we zijn de voorbije week nogal lichamelijk geweest met elkaar. (glimlacht) Tijdens de herdenking zagen we twee duidelijke groepen ontstaan: de mensen die huilden en de "stillen". Vooral die laatste groep hielden we goed in de gaten.'

Beroepstwijfel

Lambert: 'Ik leerde deze week wat het belang was van traag aanwezig zijn. Ik heb urenlang op school rondgelopen, geobserveerd, ik dwaalde door de gangen, stond in de hal, bezocht hangplekken. Als studenten oogcontact zochten naderde ik, vroeg ik of ik iets kon betekenen, maar ik drong me niet op. Ik zag heel verdrietige maar af en toe ook boze jongelui. Ze werden met de plotse dood van een leeftijdsgenoot geconfronteerd, maar ook met een andere realiteit: het effect van het vak dat ze later wilden beoefenen, de journalistiek.'

Terwijl de zorgcoach en studentenbegeleidster de jongeren bijstonden, botsten ze - bijna letterlijk - op 'opdringerige' pers. De campus met z'n journalistieke opleiding had ineens zelf mediawaarde gekregen.

'Het was voor onze studenten journalistiek best verwarrend. Ik kreeg studenten bij me die zich afvroegen of ze dit later ook zouden moeten doen, inbreken in een omgeving waar men volop een persoonlijk drama aan het verwerken was', zegt Adriaens. 'Een student zei me: 'We hebben ooit geleerd dat als je niet via de voordeur binnenraakt, je de achterdeur moet proberen." De jongen besloot dat die handelswijze misschien wel goed is als je hard politiek nieuws moet maken, maar niet voor het verslaan van dit soort menselijke drama's .'

Reflectie
Lambert: 'We hebben journalisten aan het werk gezien die alles heel correct deden. Maar er waren ook andere. Dat een beroepsjournalist kort na de feiten door de gangen sloop, afspraken negeerde en in het wilde weg begon te interviewen, zorgde bij onze studenten voor wrevel en onbehagen, maar het leidde ook tot reflectie. Wat ze daar meemaakten werd een casus, zelfs een leermoment. Snel ontstond bij de aspirant-journalisten een eensgezindheid over wat correcte journalistiek was en wat niet. De docenten hebben dit verhaal meteen ook opgepikt en meegenomen in hun cursus. In het eerste jaar werd een speciale les gegeven over privacy, over het gebruik van foto's van Facebook, over wat publieke en wat private ruimte was, over hoe je als beroepsjournalist omgaat met nabestaanden. In het tweede jaar heeft de lector ethiek een extra opdracht gegeven, hij vroeg de studenten te zoeken naar casussen waarbij een ethische vraag centraal stond. Misschien leveren we net door dit mee te maken nog meer zelfbewuste journalisten af?'

Tijd voor de ouders

Vrijdag, drie dagen na het ongeluk, staan we met An en Ann bij het gedenkplekje op het gelijkvloers van de school. Een tafel met bloemstukje, een kaars, een foto van de gestorven student, het rouwregister. Op een kastje iets verderop staan foto's van andere recent overleden studenten. De zorgcoach en studentenbegeleidster hebben hun werk gehad de voorbije maanden. Er was het overlijden van een Erasmus-student, een zelfdoding. An Adriaens: 'Je bent voorbereid, maar af en toe krijg je wel nog onverwachte vragen. Zo had ik ooit een moeder die me vroeg hoe ze op de Facebookpagina van haar overleden dochter kon raken. Ze wou de laatste foto's en teksten bekijken, maar ze kende het wachtwoord niet. We hebben het met de studenten besproken, en zij hebben meteen alles in het werk gesteld om die moeder de nodige informatie te geven. Heel mooi was dat.'

Ann Lambert: 'En dat was dan meteen mijn leermoment. Mijn kinderen hebben hun Facebookwachtwoorden in een gesloten omslag gestopt, voor... je weet maar nooit. Een school is meer dan een plek waar kennis wordt doorgegeven. Het is ook een levende gemeenschap. Op een school spelen zich de zaken des levens af. Niet alleen voor studenten, ook voor hun omgeving, hun ouders. Ouders die een drama meemaakten, vinden het vaak belangrijk om contact te houden met de school van hun overleden kind. Twee jaar geleden kreeg ik kort na het overlijden van een student dagelijks zijn vader aan de lijn. Hij vertelde me elke keer weer uitgebreid wat hij gedaan had die dag. Na de begrafenis hoorde ik niets meer. Hij sloot het schoolverhaal gewoon af. Ook dat kan, we dringen ons niet op. Elke situatie is anders, elke student en elke ouder verwerkt het op zijn of haar manier. Daar moeten we respect voor hebben.'

Twee wenende vrouwen naast een fiets

'Soms komen ouders van een overleden student jaren later nog eens langs', zegt Adriaens. 'Ze willen even in het gebouw vertoeven waar hun kind heeft rondgelopen, of in de aula gaan zitten, op de plek waar hun zoon of dochter les volgde. Een mama belde me twee maanden na de dood van haar dochter met de vraag: "Haar fiets staat nog bij jullie, ik wil hem ophalen maar kun je er alsjeblieft bij zijn? Alleen lukt het me niet." We hebben toen op café afgesproken en trokken daarna samen naar de kelder, de fietsenstalling. De aanblik van die fiets waarmee het meisje de laatste keer naar school was gereden, was bijzonder confronterend. Twee wenende vrouwen naast een fiets. Ook dat moet kunnen, vind ik, dat je laat zien dat iets je diep raakt. Emotie durven te tonen, als zorgcoach, daar is niets mis mee.'

Marijke Libert

Bron: Knack http://www.knack.be/nieuws/belgie/s..._campaign=knack
Datum: 9/12/2014


Eigen mening
In dit artikel wordt er vrij veel besproken. Langs de ene kant hebben we de ethiek. Is het wel normaal dat journalisten azen op bloed? Vaak maakt men gebruik van een NIMBY: als het niet bij mij gebeurt, is het nog niet zo erg. Journalisten zoeken de sensatie op en enkel de mensen die betrokken zijn bij het slagen van een artikel voelen de pijn. Zij worden constant opgebeld, zien foto's in kranten verschijnen die zij er zelf niet in wilden zien, lezen verhalen waarvan slechts de helft waarheid is. Hier komen de studenten journalistiek zelf in contact met wat hen binnen een paar jaar te wachten staat. Die confrontatie is pijnlijk. Dat is duidelijk.

Dit artikel maakt ook duidelijk dat de studentenbegeleiding een enorme taak heeft. Ik denk dat dit nog steeds wordt onderschat. Elk probleem komt bij deze personen terecht en zij moeten 's avonds naar huis kunnen gaan en alles kunnen vergeten. Enkel op die manier kan goed gefunctioneerd worden. Iedereen komt ook bij hen terecht, niet enkel studenten, maar ook de ouders. Dit maakt hun taak dubbel zo belasten.

Het beeld dat je via dit artikel krijgt over de studentenbegeleiding op deze school vind ik zeer positief. Zelf heb ik het ook ooit meegemaakt dat er een medeleerling om het leven kwam. Het was toen de taak van onze titularis om ons het droeve nieuws mee te delen. Zij had het zelf vrij moeilijk met het plaatsen van dit vreselijke nieuws, waardoor het eigenlijk niet zo goed naar ons, de medeleerlingen, toe gebracht werd. Wat de school wel deed was een rouwdag voorzien waarop een soort van ceremonie plaats vond en we samen ballonnen de lucht in lieten, symbolisch voor ons verlies. Nadat deze dag gepasseerd was, wisten we wel dat we altijd een afspraak konden maken bij één van onze leerkrachten, wanneer we nood hadden aan een gesprek. Maar na het lezen van dit artikel besef ik dat de school eigenlijk iets meer voor ons had kunnen betekenen op vlak van begeleiding.

Ik kan me zeker ook inbeelden dat de studenten een hele andere kijk kregen op het beroep waarvoor ze studeren, na dergelijke confrontatie gehad te hebben met journalisten. Maar zoals Amelie zegt; journalisten azen nu eenmaal op bloed, het is hun taak sensatie op te zoeken. De studenten moeten zichzelf er goed bewust van zijn dat zij naar de toekomst toe ook dergelijke dingen zullen moeten gaan doen. Dat hoort nu eenmaal bij de job. Ze werden door dit te ervaren met de neus op de feiten gedrukt. Wat langs de ene kant misschien niet zo slecht is. Hiermee bedoel ik dan dat ze naar later toe misschien kunnen terug denken aan deze situatie en het zelf beter doen dan de manier waarop dit plaatsgevonden heeft.