actualiteitsforums - Een Amerikaanse agent is niet getraind om op benen te schieten

Een Amerikaanse agent is niet getraind om op benen te schieten

Veel Afro-Amerikanen vrezen discriminatie door wetshandhavers, na het besluit van een jury om een blanke agent niet te laten vervolgen voor het doodschieten van de zwarte tiener Michael Brown in de plaats Ferguson. De advocaat van de familie Brown uitte gisteren scherpe kritiek op die jury-uitspraak, maar de agent, Darren Wilson, zei in een interview dat hij zich ernstig bedreigd voelde en weer zo zou handelen als hij terug kon naar het fatele moment. Vier vragen over het geweld in Ferguson.

Zijn zwarte levens in de VS minder waard?

'Zwarte levens tellen', roepen demonstranten in heel de VS. Die wanhoopskreet is nu gericht op Ferguson in de Midden-Amerikaanse staat Missouri, waar een blanke agent op 9 augustus een zwarte tiener doodschoot. Maandagavond lokale tijd besliste een grand jury dat agent Darren Wilson niet vervolgd zal worden voor het doodschieten van Michael Brown (18).

Maar in veel meer plaatsen sterven (zwarte) burgers door politiegeweld: eergisteren was een 12-jarig jongetje het slachtoffer. Die zwaaide met een namaakpistool op een speelplaats in Cleveland. De (zwarte) politiechef en de (blanke) burgemeester maakten een verslagen indruk op de persconferentie, maar Tamir Rice blijft morsdood.

"Wij zijn niet getraind om op benen te schieten", zei voorzitter Jeff Follmer van de politievakbond in Cleveland, Ohio. "Als er levensgevaar dreigt, schieten we."

Die zin bevat alle elementen voor drama in een notedop. De uitspraak van de jury lag in de lijn der verwachting omdat het slechts zelden voorkomt dat een agent voor een dergelijke zaak via het strafrecht wordt aangeklaagd en veroordeeld. Geoffrey Alpert, criminoloog van de Universiteit van South Carolina: "Maar dat wil niet zeggen dat de agent goed gehandeld heeft, of dat er geen civiele zaak kan volgen voor dood door schuld."

Mag een agent zomaar schieten?

De Amerikaanse staten en politiekorpsen hebben gaandeweg het beleid ontwikkeld dat een agent die zich ernstig bedreigd voelt, mag schieten.

Die gedachte is in 1989 bevestigd door het Hooggerechtshof dat stelde dat het perspectief van de agent ter plekke bepalend is voor het gebruik van geweld. Dat telt dus veel zwaarder dan het oordeel (van anderen) achteraf.

Die uitspraak is enerzijds verklaarbaar in een land waar het recht op privé-wapenbezit heilig lijkt, in elk stadje een wapenhandel te vinden is en er altijd wel ergens een gek rondloopt die erop los wil schieten in een school of winkelcentrum. Maar het vonnis gaat anderzijds voorbij aan de praktijk in gemeenschappen waar het politiekorps grotendeels blank is en de bevolking zwart.

Hoe zit het met de verhouding zwart-wit in Ferguson?

Dit voorstadje van St. Louis heeft zo'n 21.000 inwoners, van wie zeventig procent zwart is. Maar dan komt het: er zijn in het hele politiekorps van 53 mensen slechts drie zwarte agenten.

Agent Wilson begon in 2009 in buurgemeente Jennings bij de politie waar dezelfde scheve rassenverhoudingen heersen. Dat hele (!) korps werd vanwege misstanden in 2011 ontslagen. Volgens gemeenteraadslid Rodney Epps was raciale spanning in Jennings 'chronisch als ziekte aanwezig'.

"Witte agenten weten niet hoe met zwarten om te gaan", aldus Epps. "Als er geen diversiteit is op je werk, betekent dat een vacuüm in je ervaring", verklaart advocaat Lori Lightfoot uit Chicago tegen persbureau AP. "Ook de perceptie van gevaar van een agent kan sterk beïnvloed worden door het ras van een verdachte. Vooral in een plaats als Ferguson."

Wat stoort zwarte Amerikanen zo aan het gedrag van agenten?

Veel Afro-Amerikanen vrezen het discriminerende aanhoudingsbeleid van de politie. Een stadje als Ferguson haalt veel inkomsten uit boetes die de politie binnenharkt bij die arme zwarten, oftewel de poor *people's tax. Uit onderzoek blijkt dat zwarten tweemaal vaker worden aangehouden en gearresteerd dan blanken. Zij zitten bovenpropor*tioneel veel in de gevangenis, voor een deel door institutioneel racisme.

De inkomenskloof met witte Amerikanen is de laatste jaren verder gegroeid. Toch zijn zwarten wel positiever geworden over het leven in de VS, blijkt uit onderzoek van Pew Research Center in Washington DC uit 2010, twee jaar na het aantreden van president Obama.

Maar de verhouding tussen de zwarte gemeenschap enerzijds en rechters en agenten anderzijds is net zo slecht als altijd. Zwarte Amerikanen koesteren nog steeds een groot wantrouwen richting politie. Slechts veertien procent vertrouwt erop dat agenten géén buitensporig geweld zullen gebruiken, tegen 39 procent van de blanken, aldus Pew in 2010.

Het drama in Ferguson begon toen agent Wilson vanuit zijn patrouillewagen Brown en zijn vriend sommeerde niet op de straat maar op de stoep te gaan lopen. Is het zo rustig in Ferguson dat een agent zich bezig kan houden met het wandelpatroon van burgers? Op wat voor toon Wilson de tieners toe sprak, is niet bekend.
Maar deze vraag blijft hangen: zou agent Wilson twee blanke vriendinnen van 55 jaar ook naar de stoep hebben gecommandeerd?

Blog Trouw, 26-11-2014 (Sybilla Claus)