Bewezen: bankcultuur zet aan tot sjoemelen
 

Nu bewezen: bankcultuur zet personeel aan tot sjoemelen


Bankiers worden al te vaak geassocieerd met fraude en zelfverrijking. Trekt de bankensector alleen bedriegers aan? Nee, de normen van de bank maken mensen oneerlijk, blijkt uit onderzoek in Nature.


Medewerkers van een bank zijn in hun vrije tijd net zo eerlijk als ieder ander. Totdat ze aan het werk gaan of zelfs maar aan hun functie denken. Dan sluipt er iets in ze waardoor ze minder oprecht worden en soms zelfs de boel belazeren.

Het is dus niet zo dat de financiële markten een speciale aantrekkingskracht hebben op graaiers of bedriegers, schrijven Zwitserse economen vandaag in het vakblad Nature. Of dat deze competitieve wereld met zijn bonussen het slechte in de mens aanwakkert. Nee, het is de cultuur van het bankwezen die de medewerkers oneerlijk maakt.


Kop of munt

De Zwitsers kwamen tot deze conclusie nadat ze bankpersoneel aan een psychologische test hadden onderworpen, de zogeheten priming. Daarbij wordt het brein van een proefpersoon via wat testjes vooraf in een bepaalde denkrichting gezet. Vraag mensen een woord te bedenken dat eindigt op 'taal' en de meesten zullen zoiets als 'spreektaal' noemen. Laat ze echter eerst met geld spelen en dikke kans dat ze dan met 'kapitaal' op de proppen komen.

De onderzoekers rekruteerden 128 employés van een internationale bank en deelden hen in twee groepen in. De ene groep kreeg algemene vragen voorgelegd - hoe vaak ze tv keken bijvoorbeeld - terwijl de vragen bij de andere groep over hun werk gingen - welke functie ze bij de bank hadden. Daarna moest iedereen tien keer een muntje opgooien en melden hoe vaak het 'kop' of 'munt' was geweest.

Elke 'kop' leverde hun 20 dollar op en aangezien niemand had toegezien op het tossen, stond hier de deur open naar een oneerlijke melding. De groep die de algemene vragen had beantwoord, bleek heel eerlijk, maar de groep die met zijn hoofd bij de bank zat, sjoemelde flink, zo konden de Zwitsers met behulp van kansberekening bepalen. Ze keken naar de spreiding van de melding. Bij de algemene groep was die netjes volgens de kansberekening, maar de medewerkers met de bankvragen beweerden dat 58 procent van de worpen op 'kop' was gevallen. Dat was niet meer toevallig, daar moest bedrog achter zitten. Maar waar kwam die oneerlijkheid vandaan?


Bonuscultuur

De onderzoekers deden wat extra tests en statistische analyses en konden toen uitsluiten dat het door de bonuscultuur komt of doordat de normen op een bank vervagen omdat 'iedereen het doet'.

Het zit 'm echt in de cultuur, concluderen ze. Het geheel van normen, gewoonten en ambiance dat de identiteit van banken bepaalt. En waar de medewerkers hun identiteit aan ontlenen. Waar dat toe kan leiden, is inmiddels wel bekend.


Blog Trouw, 20-11-2014 (Joep Engels)