Litouwen maakt zich los van Russisch gas
 

Litouwen maakt zich los van Russisch gas


‘Independence’ heet de gigantische tanker die deze week aanmeerde in Klaipeda. Niet toevallig. Met die drijvende gasterminal raakt Litouwen onafhankelijk van Russisch gas.


Algirdas Butkevicius, de Litouwse premier, oogde een beetje gespannen. Staande voor een controlepaneel vol brandende lampjes en vreemde schakelaars moest hij proberen een drie voetbalvelden grote gastanker veilig de haven van Klaipeda binnen te loodsen. De tanker zal daar dienst doen als drijvende opslagplaats voor vloeibaar aardgas (LNG).

Het leek moeilijker dan aan het roer staan van een regering, zeker omdat de haven van Klaipeda met zijn nauwe vaargeul en uitlopende pieren allesbehalve gemakkelijk is om binnen te varen. Maar met de hulp van vier sleepboten lukte het hem toch. Na een kwartiertje trekken en duwen kon het schip verankerd worden aan de speciaal gebouwde aanlegkade.

De talrijk opgekomen aanwezigen, onder wie twee ministers, de havendirecteur en een horde journalisten, leken het allemaal doodnormaal te vinden. Niemand applaudisseerde.


Simulator

Het ging dan ook maar om een test op de simulator van de zeevaartacademie van Klaipeda. Op de echte tanker was het nog even wachten. De plechtige opening van de LNG-terminal was pas gepland voor begin deze week.

Maar eigenlijk had Butkevicius wel een beetje applaus verdiend, want als premier was hij jarenlang van dichtbij betrokken bij de aanleg van de opslagplaats. Dat de deadline gehaald werd, is ook zijn verdienste.

De voorbije jaren kwam hij om de haverklap van Vilnius naar Klaipeda om de voortgang van het project te checken. En o wee als er iets niet in orde was. ‘Een telefoontje volstond veelal’, vertelt de meegereisde minister van Energie Rokas Masiulis (45). Als directeur van staatsenergiebedrijf Klaipedos Nafta leidde hij het project van bij het begin in goede banen.


Noorwegen

Het belang van de LNG-terminal valt dan ook niet te onderschatten. Dankzij de opslagplaats wordt Litouwen op energiegebied op slag een van de meest zekere landen van de Europese Unie.

Voor het eerst in zijn geschiedenis zal de Baltische staat buiten Rusland gas kunnen kopen. Er is al een contract gesloten met Statoil. Het Noorse gasbedrijf zal de komende vijf jaar tenminste een deel van de opslagplaats met vloeibaar gas vullen. Nog voor het eind van het jaar moet de eerste lading arriveren.

Zelfs als Moskou straks de gaskraan dichtdraait, hoeven de Litouwers zich geen zorgen te meer maken over een koude winter. En hun buren al evenmin, want de opslagplaats is groot genoeg om ook Estland en Letland van gas te voorzien.

Dat was tot op heden wel even anders. Nog meer dan de rest van Europa waren de Baltische staten afhankelijk van Russisch gas. Binnen de Europese Unie is alleen Finland even kwetsbaar, maar dat land wekt met zijn neutraliteitspolitiek minder weerstand op in Moskou dan de voormalige Sovjetrepublieken. Vooral Navo-lidstaat Litouwen zat in een weinig benijdenswaardige positie: in tegenstelling tot de twee andere Baltische staten, bezat het geen enkele opslagmogelijkheid (zoals Letland) en was het niet in staat om gas te winnen uit kolen (zoals Estland).

Het betaalde daar de prijs voor. Letterlijk. Sinds de val van het communisme kreeg geen enkel land van het Russische gasbedrijf Gazprom hogere rekeningen gepresenteerd dan Litouwen. Alleen Bulgarije, nochtans een traditionele bondgenoot van Rusland, kwam volgens minister Masiulis af en toe in de buurt.

Het verklaart waarom Vilnius vier jaar geleden besliste om het roer om te gooien. Diversificatie werd het sleutelwoord. Tegen eind 2014 moest de terminal klaar zijn, en omdat de Litouwers nogal koppig van aard zijn, gebeurde dat ook. Zelfs een radicale regeringswissel – van rechts naar links – kon geen roet in het eten gooien.

Achteraf gezien mogen de Litouwers zich natuurlijk gelukkig prijzen dat hun project uitgerekend dit jaar af is geraakt, net nu de spanningen in Oekraïne voor onzekerheid zorgen over de Russische gasleveringen.


Concurrentie

Maar ook zonder die problemen zou het project een voltreffer geweest zijn. Want hoewel vloeibaar gas duurder zou moeten zijn dan aardgas, lijkt Litouwen flink te zullen verdienen aan zijn nieuwe terminal.

Toen in mei de namen van de eerste LNG-leveranciers bekend raakten, deed Gazprom onmiddellijk een vijfde van zijn prijs af. Met de winst die daarmee gemaakt werd, had Litouwen volgens Masiulis vier terminals kunnen bouwen. Hij zegt het alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. ‘Het maakt duidelijk dat concurrentie werkt’, klinkt het droog. Van echte euforie is nochtans geen sprake.

De minister is trouwens niet van plan om op zijn lauweren te rusten. Met Warschau zijn al afspraken gemaakt over de bouw van een gasverbinding. Die moet de Polen in staat stellen om, zoals de Letten en de Esten, in Klaipeda gas te kopen. Conform aan de EU-regelgeving staat de terminal open voor iedereen.

Ook aan de stroomvoorziening is gedacht. Sinds de gedwongen sluiting van de kerncentrale van Ignalina moet Litouwen het grootste deel van zijn elektriciteit importeren uit Rusland. Ook daar wordt een mouw aan gepast, wanneer Litouwen in 2015 via een op de bodem van Oostzee lopende kabel met Zweden verbonden zal zijn.

Andere landen zouden volgens Masiulis een voorbeeld mogen nemen aan Litouwen. En zeker de Europese Unie, die de zoektocht naar een alternatief voor de Russische gasleveringen lijkt te hebben opgegeven. De plannen voor de bouw van de Nabucco-pijpleiding naar Centraal-Azië zijn een stille dood gestorven. Misschien moeten ze maar eens van onder het stof gehaald worden.


Blog DS, 30-10-2014 (Jan Hunin)