Misdaad en straf
 

Misdaad en straf

Ruben Mooijman


De VS maken van hun unieke positie in de wereldeconomie gebruik om banken overal ter wereld te ringeloren.


Strikt genomen valt er weinig af te dingen op de boete die BNP Paribas boven het hoofd hangt (zie pagina E7). De bank heeft moedwillig regels overtreden, zo wees een intern onderzoek uit. De Verenigde Staten hadden bepaald dat Iraniërs geen zaken meer mochten doen in de VS. Enkele buitenlandse banken, waaronder BNP Paribas, dacht handig gebruik te kunnen maken van een achterpoortje: ze verwerkten namens Iraanse klanten toch dollartransacties in de VS, en verborgen de nationaliteit van de betrokkenen. De bank heeft zich neergelegd bij een boete. Nu wordt er druk onderhandeld over de hoogte daarvan.

Hoewel de zaak helder lijkt, kan je je toch afvragen of hier niet een elementair rechtsprincipe wordt geschonden: dat van de proportionaliteit. De VS maken van hun unieke positie in de wereldeconomie gebruik (en misschien wel misbruik) om banken overal ter wereld te ringeloren. Het gaat niet alleen om het overtreden van sanctiemaatregelen. Ook de fatca-regeling, waarmee Amerikaanse belastingontduikers in het buitenland worden aangepakt, is hierop gestoeld. Buitenlandse banken zijn verplicht om gegevens over hun Amerikaanse klanten over te maken aan de Amerikaanse fiscus, anders kunnen ze hun Amerikaanse banklicentie verliezen. Een bijzonder efficiënte maatregel. Geen wonder dat de Zwitserse banksector sidderend en bevend beterschap beloofde en zijn lang gekoesterde bankgeheim in de vuilnisbak deponeerde. Verbannen worden uit Wall Street zou veel erger zijn.

Alleen de VS kunnen zich zoiets veroorloven. Stel dat België een gelijkaardige regeling zou invoeren. Er zou eens hartelijk gelachen worden bij de buitenlandse banken. De banklicentie in België verliezen? Daar liggen maar weinig bankiers van wakker. Zelfs voor Duitsland of Japan zou zo’n maatregel veel minder impact hebben dan voor de VS.

De VS hebben een traditie in dit soort economisch beleid, gebaseerd op brute machtsmiddelen. De Helms-Burton-wet is er het beste voorbeeld van. Die maakte het mogelijk om buitenlandse bedrijven aan te pakken die zaken deden met Cuba, ook al kwamen die bedrijven uit landen die geen enkel probleem hadden met Cuba.

Dat de boete voor BNP Paribas nu veel hoger dreigt op te lopen dan waar de bank zelf op gerekend had, is ook een bewijs van het machtsonevenwicht. Het is slikken of stikken.

In feite is zelfs de bron van de BNP Paribas-problematiek – de Iraanse atoomambities – een voorbeeld van hoe de VS hun macht misbruiken. Israël kan ongestraft een atoombom ontwikkelen, daarbij alle internationale afspraken aan zijn laars lappend, maar Iran mag dat niet. De reden is duidelijk: Israël is een bevriende natie, Iran is door de VS tot schurkenstaat uitgeroepen.

Ook dat is een interessante dimensie van de kwestie. Frankrijk onderhoudt traditioneel uitstekende banden met Iran. De weduwe van de Sjah, Farah Diba, woont in Parijs en wordt er nog altijd als een vip behandeld. Dat de VS ervoor kiezen niet bevriend te zijn met Iran, is hun goed recht. Maar ze ontzeggen tegelijk andere landen het recht hun vrienden te kiezen. Dat dat voor wrevel zorgt in Parijs, spreekt vanzelf.


DS, 31-05-2014 (Ruben Mooijman)