Laat leraars leraars blijven
 

Laat leraars leraars blijven

Mia Doornaert


Na mijn studies heb ik twee jaar les gegeven, Latijn en Grieks. Ik bewaar heel goede herinneringen aan mijn leerlingen en mijn collega’s. Daarentegen kreeg ik een grondig wantrouwen jegens twee instanties: ten eerste het ministerie van Onderwijs (of beter gezegd: hervormers op dat ministerie) en ten tweede de officiële schoolinspectie.



Veertig jaar later zie ik geen reden om die mening te herzien. Te veel hervormingen waarmee opeenvolgende ministers van Onderwijs de scholen overstelpen zijn ideologisch gemotiveerd en houden geen rekening met de realiteit van het lesgeven. Dat geldt ook voor de onzalige plannen van Pascal Smet.

En wat de inspectie betreft: een recent rapport van Lieven Viaene, inspecteur-generaal van de Vlaamse onderwijsinspectie, deed mij naar adem happen.

Het rapport gaat over het onderwijs Frans in de eerste graad van het secundair onderwijs. Veel scholen toetsen de leerlingen verkeerd, aldus het rapport, omdat de examens te veel over kennis en inzicht gaan, en te weinig over vaardigheden.

Nou, kijk eens aan. Hoe kan je in godsnaam een taal leren spreken zonder woordenschat te kennen en inzicht te hebben in zinsstructuur? Neem twee heel simpele zinnetjes. ‘Ik zie hem’ en ‘Ik geef hem..’. In het Frans wordt dat ‘Je le vois’ en ‘Je lui donne...’. Absoluut niet onoverkomelijk voor leerlingen van twaalf, dertien jaar. Wel moeten ze een elementaire kennis van zinsontleding hebben en het verschil kennen tussen een lijdend voorwerp en een meewerkend voorwerp.

Maar daar schort het hem. Het is een onaanvaardbare belasting van de kindertjes geworden om dat in de lagere school nog aan te leren. Volgens de hooggeleerde taaldeskundigen die de eindtermen voor het Nederlandstalig onderwijs opstelden, zijn de jonge geesten daarvoor niet rijp. Wel, dan zat mijn klas in de lagere school vol kleine genieën, want na ons zesde studiejaar waren we wel tot dat soort elementaire zinsontleding in staat. Wat meteen de taak vergemakkelijkte van onze middelbare leraars Frans, Duits, Latijn of Grieks.

En dat is niet alles. Volgens de experts heb je eigenlijk helemaal geen spraakkunst nodig om de moedertaal te leren. ‘Onderzoek heeft uitgewezen dat formeel grammaticaonderwijs (kennis van woordsoorten, zinsdelen en dergelijke) geen specifiek effect heeft op onderwijs in de moedertaal, in ons geval dus Nederlands’. Ja, wrijft u zich maar de ogen uit. Dat staat in de mail waarin een van die eminente geleerden reageerde op een vorige column over de dalende kwaliteit van ons talenonderwijs (DS 30 september 2013).

Ik deel helemaal de verontwaardiging van Johan De Donder, een leraar met meer dan 25 jaar ervaring, over ‘enkele hallucinante uitspraken van de baas van de onderwijsinspectie’. In zijn opinieartikel (DS 24 april) trekt De Donder terecht van leer tegen de ‘diabolisering van kennis’.

Zonder degelijke kennisinhoud zullen de ‘vaardigheden’, waar het Viaene zo om te doen is, zeer primair blijven. Het Frans zal meer weg hebben van papegaaienwerk – het nazeggen van voorgekauwde zinnetjes – dan van de vaardigheid om zich autonoom te uiten.

Even hallucinant is Viaenes diabolisering van het ‘vanbuiten leren’. Je kan toch geen taal leren zonder woordenschat te memoriseren? Hoe jonger leerlingen zijn, hoe makkelijker ze uit het hoofd leren, en hoe langer die kennis bij blijft. Iedereen kan het aan de eigen ervaring merken. Zowel ingeheide schoolkennis als de teksten van geliefde songs uit je jonge jaren blijven je je leven lang bij. Het geheugen moet juist geoefend worden op de leeftijd waarop het het meest ontvankelijk is.

Conclusie: de waarde van een school valt niet af te lezen uit inspectierapporten. Ze hangt af van de kwaliteit en bezieling van de onderwijzers/leraars, en dus van de kwaliteit en ruggengraat van de schooldirecties. Mijnheer de inspecteur-generaal, laat alstublieft leraars leraars blijven.


DS, 28-04-2014 (Mia Doornaert)

Beschaafd onderwijs
 

Beschaafd onderwijs


In de weekendkrant pleitten de wetenschappers Mieke Van Houtte en Ides Nicaise onomwonden voor de grote hervorming van het secundair onderwijs (DS 3 mei) . Zij vertegenwoordigen ‘de realiteit’, de rest is ‘buikgevoel’. Ook lezer Kurt Speltincx liet in een brief uitschijnen dat zijn wetenschappelijke kennis superieur is aan de ‘retoriek’ en ‘het buikgevoel’ van Mia Doornaert (DS 30 april).


We zouden onder de indruk zijn als het een discussie betrof over een onderwerp uit de fysica. Maar in de wereld van de taaldidactiek bestaan uiteenlopende theorieën en opvattingen over eenzelfde onderwerp. En sommige daarvan brengen, zolang ze in zwang zijn, schade toe aan onderwijs.

Zo pleit professor Frans Daems voor ‘echt inzicht’ (in plaats van ‘trucjes’) en voor natuurlijke taalverwerving (in plaats van expliciet grammaticaonderwijs) (DS 30 april) . De psycholoog en taalwetenschapper Steven Pinker waarschuwde al in 1997 voor dat soort theorieën, die op dat moment al grote schade hadden aangericht in het Amerikaanse wiskunde- en leesonderwijs. Theorieën over ‘natuurlijk leren’ gaan voorbij aan het feit dat onderwijs al sinds de uitvinding van het schrift een niet-natuurlijke activiteit is en ‘kunstmatige’ discipline en oefening veronderstelt.

In tijden waarin we de term competenties nog niet nodig hadden om over onderwijs te spreken, noemde men zoiets beschaving. Er bestaan zelfs tradities die menen dat elke mens daar recht op heeft. Het gaat dan niet over Latijn: degelijk onderwijs laat ook leerlingen die geen Latijn volgen al voor de laatste jaren van hun secundair onderwijs weten hoe een zin in mekaar zit. Wie Van Houtte en Nicaise leest, verneemt dat zelfs leerlingen die wél Latijn volgen dat niveau in de brede eerste graad niet meer zullen halen.

Dit gaat veel verder dan onderwijsnivellering: het gaat hier over de negatie van onderwijs als vorm van beschaving. Die hebben we niet nodig in de hoogtechnologische samenleving van de 21ste eeuw ?

Lezersbrief Jan Toremans, leraar Sint-Jozefcollege Turnhout (schrijft in eigen naam)


DS, 06-05-2014

Ik sluit mij aan bij Mia Doornaert. Inspecteurs en de minister van onderwijs weten alleen hoe onderwijs werkt op papier of uit ervaring van vroeger. Maar iemand die 15 jaar geleden les heeft gegeven, heeft geen of weinig ervaring op de taal problematiek in de grootsteden. De minister en hervormers van het onderwijs pleiten voor een beter onderwijs, maar ze zouden beter eerst de problemen oplossen die nu voordoen alvorens ze gaan hervormen. Dat scholen buizen op hun eindtermen is niet helemaal te wijten aan de scholen zelf. Zoals mevrouw Doornaert al zei, moeten de leerlingen eerst een basis bezitten voordat ze iets verder kunnen leren. Als ze die basis niet bezitten kan je ook niet iets verder leren. Wat ik zelf niet begrijp is, waarom van buiten leren zoiets slechts is. Vaardigheden en kennis komt door het te herhalen, herhalen en nog eens te herhalen. Natuurlijk is dat niet leuk als het voor een vak is dat je niet zo graag doet. Maar je hebt nu als leerkracht niet de beschikbare tijd om alle kennis en vaardigheden op een leuke manier te presenteren. Om mijn mening af te ronden, het ministerie kan beter starten met de dringendere problemen alvorens het begint met de hervorming. Zoals de taalproblematiek, de schoolverlaters en de bijkomende taken. Met de bijkomende taken bedoel ik de administratie en zorgen voor leerlingen met speciale noden. Want deze taken zorgen ervoor dat de leerkracht zich minder kan concentreren op het lesgeven zelf. Waarom kan er op school niemand zijn die de kinderen met leerstoornissen opvolgen als full-time job? De kwaliteit van het lesgeven zal enorm verhogen als al de bijkomende druk en taken minderen.