Franciscus, de bulldozer
 

Franciscus, de bulldozer


Paus Franciscus is een bulldozer als het aankomt op het opkuisen van de Vaticaanse augiasstal. De angst groeit.


Hoe ver gaat paus Franciscus in de hervorming van de Curie en op hoeveel weerstand botst hij? Het beeld wordt stukje bij beetje meer duidelijk. Samengevat luidt het antwoord: niemand lijkt hem te kunnen stoppen, maar de sfeer in de Vaticaanse gangen wordt steeds killer. En ook een deel van de priesters heeft het stilaan met hem gehad.

Gisteren was het weer prijs. Het Vaticaan maakte bekend dat Franciscus vier van de vijf kardinalen heeft vervangen die in het toezichtcomité van de Vaticaanse bank zitten. De vijf prelaten waren vorig jaar nochtans herbenoemd voor vijf jaar. Dat gebeurde door paus Benedictus. Zijn beslissing wordt nu zonder veel boe of bah ongedaan gemaakt. In Vaticaanse kringen is dat niet de gewoonte.


Eigengereid

Toch wekt de beslissing geen verwondering meer. Vaticaanse insiders zijn het ondertussen gewend dat de paus doortastend optreedt. Eigengereid zelfs, wordt gezegd. Veel overleggen met curiekardinalen doet hij niet.

Bij de kardinalen die vervangen worden, hoort ook Tarcisio Bertone. De man wordt beschouwd als de kwade genius van de Curie onder Benedictus. Nu hij uit het toezichtcomité is gezet, is zijn rol in het Vaticaan zo goed als helemaal uitgespeeld.

Bij de nieuwkomers die de door schandalen geplaagde bank moeten superviseren, horen Pietro Parolin en Christoph Schönborn. Parolin is de nieuwe staatssecretaris en geldt als een van de grote vertrouwelingen van Franciscus. Schönborn is de kardinaal van Wenen en wordt beschouwd als een van de schranderste koppen in de Kerk.

Maar ondertussen wordt het lijstje met hoge prelaten die aan de kant worden geschoven steeds langer. In december ontstond in conservatieve Amerikaanse kringen veel commotie over de verwijdering van de kardinaal Raymond Burke uit de invloedrijke Congregatie van de Bisschoppen. Burke had gezegd dat er, als het van hem afhing, niet genoeg gepraat kon worden over abortus. Als kritiek op Franciscus kon dat tellen.

Ook onder Italiaanse kardinalen en bisschoppen groeit de onrust én de onvrede. De Italianen hebben altijd een buitenproportioneel groot aantal kardinalen mogen leveren. Franciscus is bezig daaraan een einde te maken. Bij de nieuwe kardinalen die hij volgende maand creëert, zijn de aartsbisschop van Turijn en de patriarch van Venetië niet opgenomen. Erg verrassend, want de twee posten gaven traditioneel recht gaven op kardinaalsrood. Niet iedereen is daar even blij mee. Eerder had Franciscus kardinaal Bagnasco, de machtsgeile voorzitter van de Italiaanse bisschoppenconferentie, ook al op een zijspoor gezet.

Veelzeggend was de kerstbrief die Franciscus eind december voorlas aan de verzamelde curiekardinalen. Lang was die niet, maar scherp des te meer. Hij sprak over ‘het gebrek aan professionalisme dat leidt tot middelmatigheid’. En: ‘De Curie is verworden tot een inspecteur en een inquisiteur die verhindert dat de Heilige Geest zijn werk doet.’

Volgens insiders was er veel ongemakkelijk geschuifel te horen. ‘Hij moet echt beginnen oppassen met zijn kritiek’, zegt Kurt Martens, kerkjurist aan de Catholic University of Washington. Martens is goed ingewijd in het Vaticaan. ‘Er is veel aan te merken op de werking van de Curie, maar nu doet hij alsof het een melaatsenkolonie is. En dat wekt ergernis.’

In een opvallend, paginagroot artikel ging de International New York Times deze week in op de daadkracht van Franciscus. ‘Sommigen zeggen dat hij van departement tot departement gaat om te kijken welke koppen moeten rollen’, was te lezen. ‘Dat leidt tot grote angst, en zelfs een beetje paranoia.’

Martens was vorige maand in Rome. ‘Paranoia is misschien overdreven, maar ik voel wel dat bij veel prelaten de goesting om te gaan werken een beetje weg is. Kijk, ik begrijp dat Franciscus soms harde maatregelen moet nemen, maar hij moet oppassen dat hij nog voldoende gemotiveerde mensen overhoudt om zijn hervormingen door te voeren. Hij schoffeert mensen, in plaats van hen te responsabiliseren.’


Profiteurs

Volgens Martens zijn ook veel Amerikaanse priesters het beu dat ze almaar het etiket van profiteur opgeplakt krijgen. ‘Het is echt opvallend dat ze steeds meer kritiek hebben op een paus die ze aanvankelijk zeker zagen zitten.’

‘Ook zijn apostolische exhortatie waarin hij felle kritiek had op het kapitalisme, is hier slecht gevallen. En dat kan onverwachte gevolgen hebben. In New York, bijvoorbeeld, wil men de kathedraal restaureren. Het geld daarvoor moet van privésponsors komen. Maar een van de gulste gevers dreigt nu zijn geld in te houden wegens die kritiek op het kapitalisme.’


DS, 16-01-2014 (Dominique Minten)