Van boer tot bord. Achter de schermen van de voedingsindustrie (2a)
 

Van boer tot bord. Achter de schermen van de voedingsindustrie (2a: tomaat)


Bevatten curryworsten koeienuiers, zit er kleurstof in zalm en waarom komt een bosje munt zelfs ’s zomers uit Afrika? De Standaard zoekt het uit in een reeks die tot eind augustus elke zaterdag verschijnt. Telkens serveren we u het complexe verhaal achter een eenvoudige maaltijd. Van boer tot bord.


‘Smaak is leuk, maar je kunt het niet verkopen’


Klopt het dat tomaten uit de tuin nog altijd lekkerder zijn dan die van de winkel? ‘Eigenlijk wel’, zegt Johan Vlaemynck van Tomato Masters, een van de grotere tomatentelers van ons land.

Het eerste wat opvalt in de serre van Tomato Masters, zijn de karren, die rustig pendelen tussen tomatenranken en verpakkingshal, zonder de hulp van een mens. ‘Computergestuurd’, zegt Johan Vlaemynck. ‘Ze volgen een spoor dat in de vloer is ingewerkt.’

Het tweede wat opvalt is het perspectief: eindeloze rijen tomaten, honderden meters ver. Tomato Masters is niet het grootste maar wel een van de grotere glasteeltbedrijven van ons land, de serre beslaat 10,6 hectare. Drie broers en twee van hun zonen bundelen er hun krachten voor. Johan is een van hen. In 1966 bouwde zijn vader een tomatenserre als onderdeel van zijn gemengde fruit- en groentebedrijf. Johan en zijn broers specialiseerden zich in tomaten, breidden uit en bouwden vorig jaar op nieuw terrein hun gigaserre. ‘Vandaag gaat het er in de landbouw om dat je met één product het onderste uit de kan haalt’, zegt Johan. ‘Ook onderling heeft elk van ons zijn specialiteit. Het gevolg is wel dat ik eigenlijk geen boer meer ben, maar een manager. Soms kriebelt het om weer in het gewas te zitten, maar het bedrijf zou daar niet bij gebaat zijn.’

We wandelen door het gewas in de gigaserre, waar arbeiders aan het oogsten zijn en hommels heen en weer vliegen om de planten te bestuiven. Johan herinnert zich de tijd dat hij dat werk van de hommels zelf deed, met de hand. ‘Nu we bij een gespecialiseerd bedrijf insectenkolonies kunnen kopen, is het veel makkelijker. En bovendien hebben we, om de hommels te sparen, het pesticidegebruik stopgezet.’

Zo worden vandaag alle supermarkttomaten zonder pesticide geteeld, want er blijken voldoende alternatieven: de schimmelverspreidende witte vlieg wordt bestreden met sluipwespen, tegen witziekte zijn er resistente rassen en de aardappelplaag wordt vermeden door een computergestuurde regeling van de luchtvochtigheid.


De goedkoopste

Johans tomaten zijn welgevormd en glanzend, ze zouden er niet gezonder kunnen uitzien. ‘Zie je er verschillen tussen?’ vraagt hij nieuwsgierig. ‘Als je goed kijkt, merk je dat we twee rassen kweken. De grotere zijn van het ras merlice, de andere zijn diamantino’s. Diamantino’s hebben meer smaak, maar de planten zijn minder productief, dus moeten we er een hogere prijs voor kunnen vragen. Dat lukt niet altijd even goed, we overwegen zelfs om de diamantino’s volgend jaar te vervangen door een productievere variëteit, met minder smaak dan maar.’

‘Smaak is leuk, maar je kunt het moeilijk verkopen. Veel mensen klagen tegenwoordig over de smaak van tomaten en ze hebben gelijk. Maar in de winkel kiezen ze meestal toch voor de goedkoopste soort. Dat is dan meestal het productiefste ras, niet het lekkerste.’

Al draait smaak niet alleen om raskeuze, legt Johan uit. ‘Ook de voeding die de plant krijgt, speelt een grote rol. Als hobbytuinders zeggen dat hun eigen tomaten lekkerder zijn, dan klopt dat waarschijnlijk, want ze groeien in volle grond en niet op een staalwolsubstraat zoals hier. Voor ons is zo’n substraat belangrijk, omdat we de voeding voor de plant dan beter kunnen regelen. En als alles goed gaat, benaderen we de vollegrondsmaak. Maar we kunnen hem niet evenaren, dat niet.’

‘Bovendien eet je tomaten uit eigen tuin meestal vers, zonder ze eerst te koelen. Dat is cruciaal. Je kun een tomaat nog zo zorgvuldig kweken, zodra hij onder twaalf graden gaat, verliest hij zijn aroma.’


Goed tomatenweer

In de verpakkingshal staan grote stapels dozen klaar, met opdrukken in vier talen. Veel tomaten worden vanuit Kruishoutem rechtstreeks naar de distributiecentra van Belgische supermarkten getransporteerd, maar een deel schopt het verder, tot in Duitsland, Frankrijk of zelfs het Verenigd Koninkrijk. Ongeveer zeventig procent van de Vlaamse tomatenproductie wordt geëxporteerd, vertelt Johan. ‘Je zou het niet denken, maar eigenlijk hebben we hier voor moderne tomatenteelt het ideale klimaat. Zowel de zomer als de winter is gematigd en vooral: er is veel water voorhanden. Dat kunnen ze in Spanje niet zeggen.’

In Spanje zijn de zomers zo schroeiend heet, dat de tomaten er moeten worden aangevoerd uit België en omstreken. Maar ’s winters kost het er wel veel minder brandstof om de serre warm te stoken tot de nodige 25 graden. ‘Dat klopt, maar ons verwarmingssysteem is heel interessant geworden. We investeerden in een warmtekrachtcentrale op aardgas, die tegelijk elektriciteit en warmte produceert. De warmte gaat de kas in, de elektriciteit verkopen we en gaat op het net. De rookgassen die bij het proces vrijkomen, blazen we ook in de serre, waar de planten de CO2 opnemen als meststof.’

Een en ander impliceert dat een slimme tomatenboer vandaag ook een slimme elektriciteitsverkoper moet zijn. Johan knikt geamuseerd. ‘Elk kwartier de elektriciteitsprijzen checken op je smartphone: het hoort er nu allemaal bij.’


De wereld voeden

Na de middag neemt Johan me mee naar de serre waarmee het allemaal begon, op de grond van zijn vader in Nevele. Alles is er anders. In plaats van twee rassen gewone tomaten, groeit er een tiental speciale variëteiten: gele tomaten, oranje tomaten, cœur de bœuf en een uitgebreid palet aan smaakvolle kerstomaatjes. Het merendeel gaat naar de supermarkt, maar er is ook een hoevewinkel en een oven waarin Johan zelf tomaten droogt. ‘Die brengt minder op dan gehoopt, maar hij is wel plezierig.’

Is dit niet fijner dan de massaproductie in Kruishoutem? Johan vindt dat het allebei zijn charme heeft. ‘Maar de jonge generatie is meer op de grootschalige aanpak gericht. En ik geloof daar wel in.’ ‘Binnenkort zijn er weer twee miljard mensen bij op de planeet. De wereld voeden, dat wordt dé uitdaging. Wij zijn er nu al mee bezig.’


DS, 03-08-2013