De dag dat de aarde op is
 

De dag dat de aarde op is


Vanaf vandaag leeft de aarde op krediet. We hebben met zijn allen reeds evenveel verbruikt als onze planeet op een jaar kan produceren; de rest is roofbouw. Dat berekende de milieu-organisatie WWF.


De basis van die hele berekening is de zogenaamde ‘ecologische voetafdruk’, het aantal hectare dat nodig is om te produceren wat wij verbruiken en om weg te werken wat wij vervuilen. Die voetafdruk ligt voor de hele wereld op 2,7 hectare per mens – minder voor een arme hongerlijder, stukken meer voor een welgedane westerling. Voor een Belg bijvoorbeeld is dat 7,1 hectare, het op vijf landen na hoogste cijfer (na Qatar, Koeweit, de Emiraten, Denemarken en de Verenigde Staten). Jammer genoeg is er slechts 1,8 hectare per wereldbewoner beschikbaar.

Gemiddeld gezien verbruiken wij aardlingen de helft meer dan wat beschikbaar is (2,7 hectare tegen 1,8 hectare). Wat erop neerkomt dat ergens rond tweederde van het jaar de jaarproductie van dat jaar reeds op is. Dit jaar valt die datum op 20 augustus, alweer twee dagen eerder dan vorig jaar.
Uiteraard is de datum van de Earth Overshoot Day symbolisch. In de praktijk is hij niet zo precies vast te stellen, gewoon omdat op de berekeningen van de ecologische voetafdruk altijd een marge zit, ook al gebruiken de berekenaars zo’n zesduizend gegevens per land per jaar.

Hoe nauwkeurig kun je bijvoorbeeld berekenen hoeveel hectare groen er nodig is om een ton CO2 op te slorpen? Vandaag weten we niet precies waar ons CO2 heen gaat. Hoe bepaal je welk stuk van het aardoppervlak bruikbaar is voor landbouw en welk niet? Dat hangt af van wat je erop wilt kweken. Hoe bepaal je hoeveel van het water op aarde drinkbaar is? Dat hangt af van je zuiveringstechnieken. En als je zeewater gaat ontzilten, maakt het zelfs niet meer uit hoeveel van het rivierwater er nog drinkbaar is – er is veel meer zee dan mensen. Maar je zult dan wel het energieverbruik voor die ontzilting moeten omrekenen naar CO2 en vervolgens naar hectaren.

Is een hectare vol biodiversiteit even productief als een ‘arme’ hectare? Hoeveel hectaren heb je nodig om witloof te kweken? In volle grond heel veel, op water veel minder. Hoe breng je de afgelegde kilometers van de boontjes uit Kenia precies in rekening? En de hoeveelheid water die nodig is om glazen flessen te spoelen eer je ze kunt hergebruiken?

Al bij al: er zit een flinke onzekerheidsmarge op de berekeningen. Maar de boodschap blijft natuurlijk wel waar: we verbruiken grondstoffen – van vissen tot olie – die onze planeet niet of niet tijdig weer kan aanmaken, en eens zullen die op zijn. Wat de financiële markten ons vandaag op de harde manier duidelijk maken – je kunt niet op krediet blijven leven – geldt ook voor de natuur. We zullen duurzamer moeten gaan leven.

Ergens begin jaren zeventig zijn we onszelf voorbijgeschoten en aan ‘overshoot’ gaan doen. Volgens de berekeningsformule van de ecologische voetafdruk was dat op 29 december 1970. Tot dan kon de aarde onze consumptie en vervuiling dragen. Onderhand leeft tachtig procent van de wereldbevolking in landen die meer natuur verbruiken dan ze kunnen produceren. En de verstedelijking wordt alleen maar erger. Nog voor halverwege deze eeuw zullen we al twee aardes nodig hebben. En hoe beter we erin slagen om alle aardbewoners een ‘menswaardig’ leven te bieden, hoe sneller het zal gaan.

Er zijn nog landen met een ecologisch overschot, zoals Brazilië, Indonesië, Australië, Zweden. Bij Zweden zit daar wat duurzaam gedrag bij, maar de bepalende factoren zijn veel onbenutte oppervlakte, weinig mensen en weinig rijkdom. Allemaal factoren die onder druk staan, waardoor ook de reserves van die landen krimpen.

Wat kunnen u en ik doen? Eigenlijk weten we dat al: op onze duurzaamheid letten. Dichtbij op vakantie gaan en liever niet met het vliegtuig, minder energie verbruiken en de rest uit duurzame bronnen halen, minder vervuilen, al eens een biefstuk vervangen door een vegetarische schotel, geen overbeviste vissen eten en bedacht zijn op het aantal kilometers dat ons voedsel heeft afgelegd, meer investeren in wetenschappelijk onderzoek – want daaruit zullen de nieuwe technieken moeten komen om meer te produceren met minder grondstoffen en vervuiling, en om de bestaande vervuiling op te ruimen.

Als u uw eigen voetafdruk wilt berekenen:
http://footprint.wwf.org.uk


Blog DS, 20-08-2013 (Pieter Van Dooren, Bart De Neve)