De aanslag op religieuze diversiteit in Syrië
 

De aanslag op religieuze diversiteit in Syrië


De ontvoering van pater Paolo Dall'Oglio, eredoctor aan de KU Leuven, mag Europa zorgelijk stemmen, vinden Dries Deweer en Klaas Vansteenhuyse. Dries Deweer is politiek filosoof en was promotor van het eredoctoraat voor Dall'Oglio (KU Leuven); Klaas Vansteenhuyse is doctor in de archeologie en Research Fellow aan de KU Leuven. Hij was als archeoloog actief in Syrië tussen 2001 en 2010. Hij leidt ook het International Office van KHLeuven.


Radicale milities willen tabula rasa maken met het multireligieuze Syrië. Reden genoeg voor de EU om zich te mengen in dit verhaal.
Ontvoeringen in Syrië zijn schering en inslag geworden. Recent worden daarbij geregeld christenen geviseerd. Ook pater Paolo Dall'Oglio, eredoctor van de KU Leuven, onderging dit trieste lot. Hij werd ontvoerd op 28 juli. Eén bron uit het Syrische Vrije Leger spreekt zelfs over een mogelijke executie.

Ongeveer een jaar geleden begonnen buitenlanders, vaak journalisten, te verdwijnen. De intensiteit nam toe in 2013. Aan het begin van de gewapende opstand werden buitenlanders met alle nodige egards omringd. Het hoogtepunt was de belegering van Homs begin 2011, waarbij journalisten op soms spectaculaire wijze uit de stad ontzet werden. Maar de mediastorm had niet het gewenste effect voor de rebellen. Het Westen kwam niet tussen in het conflict en ondertussen lijkt er nog weinig te bewegen op het diplomatieke front.

Op het terrein ontstond een andere situatie dan pakweg twee jaar geleden. Er zijn honderden milities ontstaan in gebieden waarover het Assad-regime niet langer de controle heeft. Deze milities hebben vaak een sektarisch karakter. Het Vrije Syrische Leger heeft zich niet tot een eenheid gesmeed. In dit vacuüm worden lokale milities ook politiek actief. Maar overleven kost geld. De controle over de noordelijke grensregio's geeft aanleiding tot smokkel, onder andere van het Syrisch erfgoed. Een andere bron van inkomsten zijn ontvoeringen van zowel lokale inwoners als buitenlanders.

Peter Bouckaert (Human Rights Watch) meent dat heel wat ontvoeringen gelinkt mogen worden aan Jabhat al-Nusra. Dit is een goed getrainde en georganiseerde groep met salafistische inspiratie. In een interview met The Guardian legt een van hun leiders uit hoe ze in en rond de stad Shadadi (Oost-Syrië) de veroverde middelen gebruiken om via voedselbedelingen en gezondheidszorg het gat te vullen dat het Assad-regime achterliet. Zo hopen ze de harten van de bewoners te winnen, in functie van hun uiteindelijke doel: de invoering van de sharia.

Er wordt dus ook gestreden over de controle van sociopolitieke netwerken en hoe de toekomst van Syrië er moet uitzien. In dat kader passen de ontvoeringen en moorden op diverse christenen. Zo verdwenen de Grieks- en Syrisch-orthodoxe bisschoppen Boulos al-Yazigi en Yohanna Ibrahim in april. Sinds 28 juli werd ook Paolo Dall'Oglio vermist (het bericht dat hij zou zijn vermoord blijft onbevestigd, nvdr).


Multireligieuze mozaïek

Dall'Oglio kwam in 1982 als jonge priester in Syrië aan. Hij werd verliefd op het land en vooral op de religieuze diversiteit. In de woestijn ten zuiden van Damascus blies hij een verlaten elfde-eeuws klooster nieuw leven in. Deir Mar Mousa werd een interreligieuze en interculturele ontmoetingsplek. Tot 50.000 mensen per jaar klommen de lange trap naar het klooster op. Dall'Oglio wijst consequent op het unieke karakter van het samen bestaan van de christelijke en islamitische religie in Syrië. Hij kreeg er van de KU Leuven en UCL een eredoctoraat voor in 2009.

Dall'Oglio zelf liet in interviews in het voorjaar zijn pacifistische houding varen. Het opnemen van wapens, zo stelde hij, is nu onvermijdelijk, gelet op de zware terreur en de levensbedreigende acties van het Syrische leger. Hij verwees naar het bloedbad in Houla waar meer dan 100 personen omkwamen, waaronder 49 kinderen. Zijn kritiek op het harde Assad-regime leidde tot zijn uitzetting in mei 2012. Officieel dan toch, want hij bleef Syrië illegaal bezoeken. Eind juli bezocht hij Ar-Raqqa, waar hij pleitte voor de vrijlating van de ontvoerde bisschoppen. Dall'Oglio gaf ook kritiek op de religieus getinte regionale conflicten. Mogelijk is het die kritiek die hem een ontvoering opleverde.

Problematisch is dat de ontvoering van Dall'Oglio en de andere geestelijken niet meteen bedoeld is om losgeld te bekomen. Ze zijn erg bekend in Syrië en vertegenwoordigen een duidelijke maatschappelijke visie. Het is er één van een multireligieuze mozaïek. Dat is niet wat de radicale milities voor ogen hebben. Ze hopen tabula rasa te maken en mikken daarvoor op geweld tegen high profile figuren zoals Dall'Oglio. Toch zal het Syrië van de toekomst van die diversiteit haar sterkte moeten maken. Bovendien zijn de bestaande religieuze en sociale netwerken nodig om die nieuwe toekomst straks vorm te geven.

Precies dat is een reden voor de EU om zich verder te mengen in het Syrisch verhaal. De oppositie bewapenen is een te eenzijdig verhaal. Het grootste probleem blijft namelijk: welke oppositie? De jarenlange argwaan van het Assad-regime ten opzichte van het middenveld en politieke partijen hebben tot een enorme versnippering geleid. Traditioneel zijn de diverse christelijke groepen en enkele soennitische verenigingen echter het sterkst uitgebouwd, mede dankzij steun uit het buitenland.

Dat er plaats moet zijn voor christelijke en islamitische groepen in het nieuwe Syrië mag duidelijk zijn, in het bijzonder in het levenswerk van Dall'Oglio. Er is geen sociaal draagvlak in het land voor een zuiver salafistische samenleving. Enige externe steun voor die visie zou echter meer dan welkom zijn. Europa moet daarom ook zo snel en goed mogelijk diverse regionale organisaties ondersteunen en gesprekspartners identificeren en trainen. Lokaal gewortelde gesprekspartners zullen broodnodig zijn, zodra er een onderhandelde oplossing uit de bus moet komen met het Assad-regime of met de groepen die het regime trouw waren.


Blog DM, 15-08-2013