Belgen zijn weinig solidair en hulpvaardig
 

Belgen zijn weinig solidair en hulpvaardig


In vergelijking met andere rijke EU-landen is het sociaal weefsel in ons land zwak. We hebben wel goede vrienden, maar doen minder aan vrijwilligerswerk. ‘Een goede sociale samenhang maakt ons wel gelukkig.’


Vindt u dat immigranten ons land cultureel rijker maken? Zet u zich in voor de gemeenschap als vrijwilliger? En bent u trots op uw nationaliteit? Op die vragen antwoorden Belgen vaker met ‘nee’ dan burgers uit andere rijke EU-landen. Dat blijkt uit een internationale vergelijking van de sociale samenhang in 34 EU- en Oeso-landen, opgemaakt door de Duitse Bertelsmann Stiftung. In ons land blijkt de sociale samenhang lager te zijn dan in onze buurlanden.


Achttiende plaats

‘We hebben twaalf grote internationale studies over de sociale samenhang opnieuw geanalyseerd’, zegt Stephan Vopel, die de studie leidde. ‘Daarin werden burgers gevraagd hoe ze tegenover migratie staan, of ze vrijwilligerswerk doen, of ze vaak afspreken met vrienden. Die parameters zeggen veel over het sociaal weefsel van een samenleving. Zo konden we één grote rangschikking maken.’

België staat op de achttiende plaats, en dus niet onderaan het lijstje van de vierendertig onderzochte landen (zie grafiek, red.). Maar in vergelijking met Nederland, Frankrijk en Duitsland en vooral de Scandinavische landen, scoort België laag. In de tabel van de onderzoekers komen na België de Europese crisislanden Griekenland en Cyprus en Oost-Europese landen. Roemenië staat helemaal onderaan de tabel.


Rol van de kerk

‘De rangschikking verbaasde ons’, zegt Vopel. ‘We verwachtten dat landen met veel gelovigen, zoals Polen en Italië, het sterkste sociaal weefsel zouden hebben. Maar integendeel, de Scandinavische landen hebben een hogere sociale samenhang dan landen waar de kerk een veel belangrijkere rol speelt.’

‘De welvaart van landen en een kleine loonkloof zijn veel belangrijker voor de sociale samenhang. Eigenlijk logisch: hoe beter het gaat met een land en hoe eerlijker de lonen verdeeld zijn, des te kleiner is de sociale spanning.’

Dat België dan niet hoger scoort, past niet in het plaatje, zegt Vopel.


Een migrant als buurman

In detail bekeken, doen we het nochtans niet op alle negen parameters waarmee de onderzoekers rekening hielden slecht (vier ervan worden in de grafiek getoond, red.). Zo scoren we middelmatig tot goed op sociale netwerken (kunt u met uw zorgen terecht bij vrienden?), het vertrouwen in instellingen (de politie, de gezondheidszorg), en het veiligheidsgevoel (bijvoorbeeld ’s nachts op straat). Maar op geen enkele van de negen onderzochte parameters horen we bij de beste groep.

Op andere parameters doen we het wel bijzonder slecht: solidariteit en hulpvaardigheid (zou u een vreemde helpen?), openheid voor diversiteit (zou u een migrant als buurman willen?) en de identificatie met het land (voelt u zich verbonden met uw land?).

Vooral de lage identificatie met België gooit roet in het eten, zegt Vopel. ‘Sommige Vlamingen identificeren zich minder met België dan met Vlaanderen. Ook Duitsland haalt overigens geen hoge punten op die parameter. Sinds de Tweede Wereldoorlog zeggen nog maar weinig Duitsers dat ze trots zijn op hun land.’

Verklaringen voor de scores op de andere parameters als hulpvaardigheid en openheid voor diversiteit heeft Vopel niet. ‘Wat het accepteren van diversiteit betreft, weten we alleen dat de score niets te maken heeft met het percentage migranten dat in een land leeft. Een land waar weinig migranten wonen, staat dus niet automatisch meer of minder open voor migranten dan een land waar al veel migranten wonen.’

De achterliggende factoren zijn Vopel en zijn collega’s momenteel nog aan het onderzoeken. ‘Daaruit moeten we lessen trekken. Want een goede sociale samenhang is geen overbodige luxe. Uit veel studies blijkt dat mensen gelukkiger zijn naarmate de samenleving hechter is.’


DS, 17-07-2013 (Maxie Eckhert)

‘We zijn nog solidair maar dan in een kleinere kring’
 

‘We zijn nog solidair maar dan in een kleinere kring’

Ghislain Verstraete


Zijn we asociaal en onverdraagzaam geworden?

‘Dat vind ik niet. Wat je wel ziet, is dat de solidariteit een schaalverkleining heeft ondergaan. Mensen zijn nog wel solidair met elkaar, maar dan in een kleine kring. Ze zijn enkel nog solidair met mensen die ze kennen en met wie ze contact hebben. De grote, abstracte solidariteitsbewegingen van vroeger zijn verdwenen.’


Er is dus wel een verschil met vroeger.

‘Je kan de verschillende periodes niet met elkaar vergelijken. In de jaren 70 was er bijvoorbeeld nog sprake van een hoogconjunctuur. Mensen konden toen sociale promotie maken en kansen grijpen. Dat is nu veranderd waardoor mensen zich meer op zichzelf hebben teruggetrokken. Bovendien heeft de opkomst van het economisch liberalisme de mensen individualistischer gemaakt. De mens is een economisch wezen geworden dat zichzelf moet verwezenlijken.’


We hebben dus geen keuze volgens u?

‘Ik heb de indruk dat mensen niet meer in de instellingen geloven. Voor hen raakt de politiek niet meer aan de essentiële dingen. Mensen krijgen het gevoel dat ze het zelf moeten doen. En dat leidt tot nog meer individualisme, tot een doe-het-zelfdemocratie.’


We staan blijkbaar niet open voor diversiteit. Ziet u daar een verklaring voor?

‘Daar zijn verschillende verklaringen voor. In de eerste plaats voelen mensen zich ongemakkelijk bij de snelle veranderingen. Zij weten niet meer hoe ze zich moeten gedragen. Dus leggen ze de schuld voor alles wat misloopt bij de anderen. En hoe meer “anders” je bent, hoe meer je de schuld krijgt. Daarnaast is alles ook veel complexer geworden. Zowel in het beroeps- als het privéleven. En ook dat maakt mensen onzeker.’


Zal dat ooit nog veranderen?

‘Ik ben ervan overtuigd dat wat we nu meemaken een tijdelijk fenomeen is. We hebben tijd nodig om die snelle veranderingen te verwerken.’


Ghislain Verstraete, docent vergelijkende cultuurwetenschappen UGent

DS, 18-07-2013