Geen haar beter
 

Geen haar beter


Er zit iets diep hypocriets in de manier waarop hypocrisie openbaren een essentiële politieke bezigheid geworden is. Hypocrisie is lang niet zo erg als het wordt voorgesteld. Liever een man met principes, van wie blijkt dat hij ze in zijn persoonlijk leven niet altijd in de praktijk brengt, dan een zonder.


Want dat is waar het op uitdraait. Als de N-VA het ACW verwijt dat het zelf gebruik maakt van fiscale maatregelen die het eigenlijk publiek verwerpt, of dat het hoge rentes op leningen ontvangt terwijl gewone mensen het met flutpercentages moeten doen, dan is dat niet omdat de N-VA zelf tégen die fiscale maatregelen is, of tegen die hoge rentes. Integendeel: het is zeer waarschijnlijk dat grote aantallen van haar mandatarissen, leden en kiezers identiek hetzelfde zouden doen. Alleen hebben zij dat systeem nooit veroordeeld. En dus zijn ze niet hypocriet.

De redenering is dus niet: ‘Er geldt hier in deze gemeenschap een morele code, een stelsel van waarden en normen dat jij achter onze rug aan je laars lapt terwijl je voor de schone schijn toch doet alsof. Wij, die ons wel aan die normen houden, veroordelen je daarom.' De redenering is: ‘Je bent geen haar beter dan wij.' Het verwijt van hypocrisie dient niet om het ideaal in stand te houden of te versterken; het helpt om het van zijn voetstuk te sleuren.

Het deed me denken aan een van de laatste afleveringen van de tweede reeks van Borgen , die net op Canvas is uitgezonden. Premier Birgitte Nyborg wil daarin de privatisering van de gezondheidszorg tegengaan door privéklinieken niet langer met belastinggeld te ondersteunen, en het vrijgekomen geld te gebruiken om openbare ziekenhuizen te versterken. Net dan lekt uit dat de premier haar eigen dochter, die aan angstaanvallen lijdt, in een privékliniek laat behandelen. ‘Hypocriet!', krijt mijn favoriete personage uit de reeks, de cynische hoofdredacteur van het boulevardblad Express , die er door zijn berichtgeving in slaagt om zijn collega's-journalisten als een zwerm horzels achter de premier en haar dochter aan te doen gaan, tot Nyborg de handdoek in de ring gooit en haar functie tijdelijk opgeeft.

Eerder in de reeks gebeurde hetzelfde met de charismatische minister van de groene partij, die zelf een milieu-onvriendelijke wagen bleek te hebben. ‘Hypocriet!' Ook die minister stapte op. Opnieuw werd zijn proces niet gemaakt door mensen die zijn ideaal deelden maar wensten dat het werd verdedigd door iemand die het ook in de praktijk bracht – nee, hij werd genekt door mensen die het sowieso al een belachelijk ideaal vonden, en die opgetogen waren te kunnen aantonen dat ook de zogenaamd ‘moreel hoogstaande' voorvechters ervan, een schijnvertoning opvoeren.

Het valt op, telkens als iemand ervan wordt beschuldigd zijn moreel gezag te hebben verloren, dat mensen met hetzelfde ideaal, ook al maakten ze niet dezelfde fout, minder streng oordelen. Katholieken zijn milder voor de paus en de kardinaal dan vrijzinnigen. Mensen die geloven in de kracht van het middenveld zijn milder voor het ACW dan mensen die dat middenveld het liefst zien verdwijnen. Mensen die geloven in een sterke vakbond oordelen minder hard over Rudy De Leeuw, dan zij die het Europese arbeiderskorps liefst zélf zouden verschepen naar lagelonenlanden, zodat ze én de expertise én de lage lonen zouden hebben. Het is makkelijk om dat af te doen als een groepsreflex, en dat speelt natuurlijk mee. Maar tegelijk is het de oprechte en terechte vrees voor een samenleving waarin degene met de minste idealen uiteindelijk wint – omdat die er nooit op kan worden aangesproken.

Is het niet hypocriet om bij het bestrijden van een politieke tegenstander gebruik te maken van principes die je eigenlijk publiek verwerpt? Is dat niet hetzelfde als wat het ACW gedaan heeft, maar dan gewoon in een ander veld? Is de lijn tussen verontwaardiging en cynisme dan niet flinterdun geworden?

Wat blijft over, als morele autoriteit wordt aangetast? Wat is de winst voor de gemeenschap? Is er een helende zuivering geweest, waarna de écht rechtschapenen het kunnen overnemen? Of blijft er enkel leegte?


DS, 09-03-2013 (Tom Naegels)