'Conflict tussen Israël en Palestina is bijzaak'
 

'Het oude Midden-Oostenconflict tussen Israël en Palestina is bijzaak'


Tientallen jaren draaide het conflict in het Midden Oosten om Israël en de Palestijnen. Die tijd is voorbij. De gevechten in Gaza van afgelopen maand beheersten het nieuws, maar spelen eigenlijk nauwelijks een rol in de toekomst van het Midden-Oosten. 'In de ontbrandende strijd tussen sjiitische en soennitische machthebbers in de regio, is het oude Midden Oostenconflict een bijzaak geworden', zegt Joschka Fischer.


De Duitse oud-minister van Buitenlandse Zaken stelt op Project Syndicate vast 'dat het politieke epicentrum in deze onrustige regio is verschoven van het conflict tussen Israël en de Palestijnen naar de Perzische Golf en de regionale machtstrijd tussen Iran enerzijds en Saoedi-Arabië, Turkije en Egypte anderzijds'.


Syrië als nieuwe spil

Bepalend voor de uitkomst van die strijd is de burgeroorlog in Syrië, waar alle belanghebbende partijen op een of andere manier betrokken zijn bij de gevechten. Zo steunt Turkije de Syrische oppositie, maar ook de mondiale grootmachten spelen op de achtergrond een rol. 'We zijn in een kritieke fase aanbeland', constateerde de Turkse columnist Melih Asik een maand geleden in Milliyet. 'We staan niet alleen tegenover Syrië, maar ook tegenover Iran, Irak, Rusland en China. Wij moeten het doen met de provocerende houding en loze beloften van de Verenigde Staten.'

Dat het regime van president Bashar al-Assad gaat vallen, staat voor Fischer vast. Dat zal een harde klap zijn voor Iran. Niet alleen verliest het sjiitische land een belangrijke bondgenoot, ook komt de positie van het eveneens sjiitische Hezbollah in Libanon in gevaar. 'Tegelijkertijd zal een variant van de Moslim Broederschap in Syrië aan de macht komen, zoals bijna overal in het Midden Oosten na de Arabische opstand is gebeurd of nog zal gebeuren.'


Interne strijd tussen Hamas en Fatah

De opkomst van de Moslim Broederschap heeft ook gevolgen voor de interne Palestijnse strijd tussen Hamas en Fatah. Van oudsher heeft Hamas sterke banden met Iran, maar afgelopen jaar is duidelijk geworden dat de Palestijnse groep op andere paarden wed. Zo bracht in oktober dit jaar de soennitische emir van Katar een bezoek aan Hamas, en tijdens de beschietingen door Israël afgelopen maand kreeg de Gazastrook bezoek van Egyptische en Tunesische leiders en de Arabische Liga.

Nauwe banden tussen Hamas en de Moslim Broederschap betekenen volgens Fischer het einde van de tweestaten oplossing. 'Hamas en de Broederschap wijzen een territoriaal compromis af omdat voor hen een Palestijnse staat geheel Israël moet omvatten. Dit is geen tactische positie of een uiting van politieke naïviteit. Integendeel, de territoriale kwestie is veranderd in een religieuze en heeft het conflict fundamenteel geherdefinieerd.' Daarmee komt het niet-religieuze en meer pragmatische Fatah internationaal in een isolement te staan. Het recente succes van de Palestijnse (Fatah) president Abbas die bij de Verenigde Naties een verhoogde status afdwong, zal daar niets aan veranderen.


Egypte en Iran

Fischer noemt naast de strijd in Syrië nog twee ontwikkelingen die cruciaal zijn voor de toekomst van het Midden Oosten. De eerste is de weg die Egypte inslaat onder de Moslim Broederschap. 'De vraag is nu of de Broederschap de overhand houdt, zowel in de straat als bij de opstelling van de nieuwe grondwet. Als de broederschap hierin slaagt, trekt het Westen dan in naam van de 'stabiliteit' de steun aan de Egyptische democratie in? Dat zal een grote fout zijn.'

Het tweede grote vraagteken is het nucleaire programma van Iran, dat in januari weer op de agenda komt als de Amerikaanse president Obama aan zijn tweede termijn begint en de Israëlische verkiezingen achter de rug zijn.

'De voortekenen in het Midden Oosten voor komend jaar zijn slecht'zegt Fischer. 'Maar één ding is niet veranderd: het is nog altijd het Midden Oosten, waar het bijna onmogelijk is om te weten welke verrassingen de toekomst in petto heeft.'


Blog Trouw, 03-12-2012 (Marco Visser)