actualiteitsforums - Armoede zet oogkleppen op

Armoede zet oogkleppen op

BRUSSEL - Als mensen geconfronteerd worden met schaarste, dan concentreren ze zich op hun onmiddellijke noden, ten koste van een weloverwogen strategie voor de lange termijn. Dat verklaart volgens Amerikaanse onderzoekers waarom arme mensen vaak beslissingen nemen die op termijn in hun eigen nadeel werken.

Hoe komt het dat heel arme mensen soms beslissingen nemen die in hun eigen nadeel zijn en die hun eigen armoede bestendigen? Zich veel te diep in de schulden steken, geld vergooien aan loterijen of niet bereid zijn zelfs maar een minieme som te investeren in preventieve gezondheidsmaatregelen. Allemaal vergissingen die het moeilijker maken om uit de armoede te klimmen. Ligt het aan karakterfouten van de armen? Of is het omdat ze de juiste kansen niet krijgen en geen toegang hebben tot de noodzakelijke informatie? Het is een controversiële vraag en een ideologische geladen discussie. De impliciete beschuldiging dat de armen hun armoede alleen maar aan zichzelf te wijten hebben, loert om de hoek.

Volgens Anuj Shah van de universiteit van Chicago ligt het veeleer aan het psychologische mechanisme waarmee mensen omgaan met armoede – en met schaarste in het algemeen, want mensen, ook rijken, begaan gelijkaardige vergissingen als ze bijvoorbeeld te kampen hebben met tijdsgebrek.

Rad van fortuin

Shah, een gedragswetenschapper, liet in zijn experimenten proefpersonen een spel spelen waarbij ze al of niet met schaarste te kampen hadden, en observeerde hoe de kwaliteit van hun beslissingen daardoor beïnvloed werd. Zijn bevindingen beschrijft hij in het vakblad Science van deze week.

Het spel dat de proefpersonen moesten spelen was een variant van ‘rad van fortuin' waarin de spelers geld konden winnen of verliezen, en lenen. Het toeval bepaalde welke spelers in de ‘rijke' groep zaten en welke in de ‘arme' groep. Shah en zijn medewerkers stelden vast dat de ‘armere' spelers meer aandacht besteedden aan hun keuzes. Ze deden er langer over om beslissingen te nemen, maar dat leidde niet tot een beter eindresultaat.

Shah denkt dat mensen die geconfronteerd worden met schaarste veel intenser focussen op hun onmiddellijke noden, en dat ze daardoor minder dringende problemen en langetermijnkwesties verwaarlozen.

Als het betalen van de dagelijkse boodschappen telkens weer een acuut probleem is, dan heb je niet alleen minder geld over om te sparen voor langetermijnprojecten, je bent ook minder geneigd om over die langetermijnnoden nog veel na te denken en er de beste keuzes in te maken.

Hetzelfde geldt voor andere vormen van schaarste dan geldnood, denken de onderzoekers. Wie honger of dorst heeft, is geneigd om zijn aandacht helemaal te richten op eten of drinken. Wie in tijdnood zit is geneigd zich helemaal op de eerstkomende deadline te focussen, soms ten koste van een probleem op langere termijn, dat later tot een nog veel ergere tijdnood kan leiden, bijvoorbeeld de veel belangrijkere deadline van volgende maand.

De ‘arme' spelers waren ook geneigd meer te lenen in het spel, vooral in spannende spelfases, en ook dat was op de lange duur contraproductief. De neiging om meer te lenen in een toestand van schaarste is volgens Shah ook een gevolg van het richten van de aandacht op de acute noden ten koste van nadenken over de gevolgen op de langere termijn.

Mensen in tijdnood – en dat kunnen best financieel rijke mensen zijn – doen soms precies hetzelfde met hun tijd: met een taak over tijd gaan, betekent immers tijd afsnoepen (of ‘lenen') van het vólgende project en de volgende deadline. De acute nood verdringt in de aandacht het belangrijkere maar minder dringende probleem.

DS, 05-11-2012