De voetballers van de bankwereld
 

De voetballers van de bankwereld


‘Derivaten zijn als nucleaire technologie', zegt hij. ‘Je kunt er bijzonder waardevolle dingen mee doen, maar je kunt er ook een massavernietigingswapen mee maken.'


We treffen elkaar voor een duurzame sandwich in Londens eerste groene fastfoodrestaurant. Hij is eind de dertig, een ontspannen ogende en precies formulerende man, geboren en getogen op het Europese vasteland, maar inmiddels vergroeid met Londen. Een aantal jaren lang ontwierp hij voor een grote bank de complexe derivaten die ‘gestructureerde producten' heten. Ze worden door multinationals gebruikt om belastingen te ontlopen, maar ook door pensioenfondsen om risico's af te dekken. In goede jaren verdiende hij een half miljoen pond (630.000 euro), in mindere tijden een kwart (315.000 euro).

‘Een derivaat in simpelste vorm', legt hij uit, ‘is een boer die geen idee heeft wat zijn oogst zal opleveren, maar die 100.000 pond nodig heeft om te kunnen zaaien. Misschien wordt de oogst fantastisch, misschien gaat-ie helemaal verloren. Probeer jij als boer maar eens 100.000 te lenen bij de bank. Maar de boer kan ook een derivaat kopen, waarbij zijn “tegenpartij” vastlegt 120.000 pond te betalen voor de oogst. Als de oogst beroerd is, krijgt de boer nog steeds die 120.000 en verliest de tegenpartij. Als de oogst geweldig is, verdient de tegenpartij geld. Hoe dan ook heeft de boer zijn oogst gefinancierd.'

‘Het is het klassieke voorbeeld van een maatschappelijk nuttig derivaat: je schakelt een element van onzekerheid uit. De andere kant van de medaille is dat derivaten vaak complex en duur zijn, dus zijn het vooral de agro-giganten die er gebruik van maken.'

Eerder dit jaar beschuldigde een derivatenbankier bij Goldman Sachs zijn bazen ervan dat ze spraken over klanten als muppets die je best kon belazeren. Ik vroeg daarna een vijftal bankiers in derivatenhandel wie die muppets konden zijn, en ze zeiden unaniem: unsophisticated investeerders. Concreet: ‘een of andere gast bij een Belgische bank'. Of: ‘een gemeente ergens in Zweden.'

Misbruik gaat terug op de normen en waarden in een organisatie, zegt mijn derivatenbouwer van vandaag. ‘Als jij je product aan een klant kunt verkopen voor dubbel zoveel, doe je dat dan? Ik zou zeggen, in het zakenleven mag dat, op voorwaarde dat je klant voldoende informatie krijgt. Dat is een essentieel punt rond complexe derivaten. Je moet de kleine lettertjes lezen en als je ze niet snapt, moet je een advocaat inhuren die het je uitlegt. Wie dat niet doet, is een muppet.'

Hij weet dat veel mensen zeggen dat de cultuur in de financiële sector simpelweg de menselijke natuur weerspiegelt. ‘Je zou kunnen zeggen dat het bankwezen als profvoetbal is. Je laat je vallen voor een penalty. Je zet de scheidsrechter onder druk met een scheldpartij. Je probeert te scoren, ook al staat je ploegmaat er beter voor. Je weigert te voetballen omdat je naar een beter betalende club wil.'

‘Ieder weekend kijken miljoenen mensen naar profvoetballers die dat soort dingen doen, en iedereen vindt het normaal. Maar is het normaal? Neem rugby. Daar flikt niemand kunstjes, en alleen de aanvoerder praat met de scheidsrechter. Intussen gaan op het veld spelers er nog veel harder in dan bij voetbal. Daarom geloof ik dat normen en waarden cruciaal zijn. Rugby heeft een andere cultuur, en dat leidt tot ander gedrag.'


DS, 24-08-2012 (Joris Luyendijk)