actualiteitsforums - Privacy op internet: het alziende oog van socialenetwerksites en zoekmachines

Wat weten Facebook en Google over ons? En wat doen ze met die informatie? Onze redacteur vraagt zijn gegevensbestand op bij Facebook en gaat neuzen in de instellingen van Google.

Volgende week vrijdag rinkelt de kassa voor Mark Zuckerberg, de oprichter van Facebook: dan noteert zijn bedrijf op de beurs en zal het officieel een kleine 100 miljard waard zijn. Een bedrag waar je even stil van wordt. Zeker als je bedenkt dat Facebook in wezen maar één ding bezit: een gigantische database met alle gegevens die het bedrijf over ons heeft verzameld.

Wat weet Facebook dan allemaal van ons? Wel, dat kunnen we makkelijk achterhalen. De Europese privacywetten laten toe dat elke Europeaan bij Facebook een bestand opvraagt met alle informatie die het bedrijf over ons bezit. Al doet het sociaal netwerk dat niet echt van harte. De Oostenrijkse rechtenstudent Max Schrems kreeg vorig jaar pas na zes weken aandringen en 23 e-mails een cd-rom met een bestand van 1.200 pagina's lang. Omdat Schrems duizenden navolgers kreeg, heeft Facebook het zichzelf en ons een stuk gemakkelijker gemaakt. Onder op de pagina ‘Algemene accountinstellingen' staat nu de optie ‘Een kopie downloaden van je Facebook-gegevens'. Wel, vooruit dan maar.

Enkele uren later krijgen we via e-mailbericht dat ons bestand voor ons klaarstaat. Dat bevat een keurig pakketje webpagina's die ik op mijn harde schijf kan plaatsen. Als ik ze open, zie ik een mooie profielpagina, die lijkt op de ‘oude' Facebook-profielpagina (die van vóór de tijdlijn). Aan die pagina zit een heleboel informatie gelinkt. Zo vind ik een lijstje van alle Facebook-pagina's die ik ‘leuk vind'. ‘De Nacht van het Examen' bijvoorbeeld. Ik breek mijn hoofd over de vraag wat ik daar leuk aan gevonden kan hebben (ik ben er nooit geweest).

Les: Alles blijft staan op Facebook. Ook die blauwe ‘vind ik leuk'-duimpjes waar je jaren geleden op hebt geklikt.

Alle berichten op mijn prikbord staan er ook. En al mijn foto's. En een lijst van al mijn vrienden. Een beetje verrassender: een lijstje van alle evenementen waar ik de afgelopen jaren ben geweest. Of liever: waarvan ik op Facebook heb gezegd dat ik erheen ging. Te beginnen met een quiz in 2008.

Maar Facebook weet nog veel meer over ons, zegt Rob Heyman van de VUB. Hij bestudeert de privacypraktijken van Facebook al anderhalf jaar, voor zijn doctoraatsonderzoek bij de IBBT-SMIT-werkgroep. ‘Wat je ziet, zijn alleen de gegevens die je zélf aan Facebook hebt meegedeeld', zegt Heyman. Hij somt een lijstje op van dingen die Facebook ook nog over ons weet, maar waar we geen spoor van terugvinden. Facebook analyseert bijvoorbeeld welke van onze vrienden we het belangrijkst vinden. In ons Facebook-nieuwsoverzicht worden namelijk meldingen van sommige vrienden wél getoond en andere niet. Verder weet Facebook vanop welke locaties we ooit op de site hebben ingelogd.

Bovendien weet niet alleen Facebook dingen over ons. Via Facebook geven we informatie door aan allerlei ‘apps', zoals die verschrikkelijke verjaardagskalenders. Die apps krijgen toegang tot je persoonlijke informatie en zelfs die van je vrienden. Wat ze daarmee doen, is onduidelijk. ‘Ze mogen die informatie niet opslaan van Facebook, maar Facebook kijkt niet na of dat wordt nageleefd', zegt Rob Heyman.

Mascara?

Als een specialist al die gegevens over mij zou doornemen, dan zou hij een heel goed beeld krijgen van wie ik ben. Maar doét Facebook dat ook? Dat zou moeten blijken uit de advertenties die ik op Facebook te zien krijg. Al maandenlang toont Facebook mij reclame voor brillen met bifocale glazen. Ik moet mopperend toegeven dat ik in de juiste doelgroep zit: mannen van ongeveer halfweg de 40.

Maar welke advertentie staat vandaag bovenaan? ‘Speel en WIN je mascara'. Laat ScandalEyes van Rimmel nu niet bij mijn oogkleur passen. Ik kijk even verder. Bexley Chaussures Ville. Stadsschoenen, maar dan wel in het Frans. Oké, schoenen heeft iedereen nodig. Maar dan: Sea coast service flats? Serieus? Zó oud ben ik nu ook weer niet.

Rob Heyman daarentegen kreeg van Facebook een advertentie die hem een carrière als gigolo aanbood. Helemaal fair is Facebook dus niet. ‘Eigenlijk hebben wij het recht om te weten waarom we die advertentie te zien krijgen', vindt Heyman. ‘Ik wil weten in wat voor profiel Facebook mij heeft ingedeeld.' Maar dat vertelt de socialenetwerksite ons niet.

Adverteerders werken namelijk met profielen. Zij hebben een goed idee van hoe de typische koper van hun product (bijvoorbeeld die bifocale bril) eruitziet. Of ik aan zo'n profiel beantwoord, dat leidt Facebook af uit mijn leeftijd, woonplaats en geslacht. Maar ook uit de interesses die ik opgeef (scifi films, of kookboeken) én de websites die ik ‘leuk vind'. Dat het geen exacte wetenschap is, leid ik af uit die mascara.

Men zegt weleens dat Facebook onze informatie ‘verkoopt' aan adverteerders, maar dat is dus niet juist. Het geeft adverteerders wel de kans om te adverteren naar bepaalde profielen. Daarvoor zijn er twee tarieven, vertelt Rob Heyman. Ofwel betaalt de adverteerder om zijn advertentie duizend keer te tonen. Dat kost zo'n 20 à 35 cent. Ofwel betaalt hij alleen als iemand op de advertentie klikt. Dat kost zo'n 20 cent per klik. Voor internetreclame zijn dat heel lage tarieven.

Een bijzondere vorm van reclame op Facebook waar Heyman mij op wijst, is wanneer ik een merk als ‘Coca-Cola' leuk vind. Facebook kan er dan, tegen betaling, voor zorgen dat al mijn vrienden het bericht te zien krijgen ‘Dominique vindt Coca-Cola leuk'.

Les: wat en wie ik ‘leuk vind', maakt mijn profiel aantrekkelijk voor adverteerders en laat die adverteerders zelfs toe om mij ongevraagd als sandwichman in te zetten.

En bij Google?

Google heeft, veel meer dan Facebook, de neiging om ons te verrassen met griezelig ‘accurate' advertenties. Hang een paar keer rond op websites over schoenmode, en je krijgt wekenlang om de haverklap reclame voor schoenen, overal op het web. Of toch op alle websites die aangesloten zijn op het uitgebreide reclamenetwerk van Google.

Positief is dat Google alles dat het over ons weet – of liever, bijna alles – op één plaats heeft samengebracht, het Dashboard (www.google.com/dashboard). Een heel overzichtelijke pagina, die vollediger lijkt dan wat we van Facebook kregen.

Ik verwacht niet zoveel aan te treffen in mijn Dashboard. Want ik gebruik van Google vooral de zoekmachine, en die heb ik bewust zo ingesteld dat hij mijn zoekopdrachten niét bewaart. Gmail en Google+ gebruik ik een klein beetje. Maar Google heeft veel diensten. Een verrassing is een lijst van alle Android-apparaten die ik ooit heb gebruikt (dat zijn er heel wat, omdat ik weleens smartphones test voor de krant). En een lijst van de 134 apps die ik op die apparaten installeerde. Wat nog? Contactinformatie van 437 collega's en kennissen, waarvan ik geen idee had dat ik ze ooit aan Google had gegeven – wellicht heeft een van die telefoons mijn contactboekje gesynchroniseerd met dat van Google.

Ik tref ook een reeks foto's aan die ik met één van die Android-telefoons heb genomen. Die foto's werden blijkbaar automatisch doorgestuurd naar een map op Picasa, de onlinefotodienst van Google. Alweer een Google-dienst waarvan ik niet eens wist dat ik hem ooit had gebruikt, maar die wel sporen van mij bijhoudt.

Maar het meeste schrik ik van de Youtube-gegevens. Google heeft een lijst bewaard van alle Youtube-filmpjes die ik de afgelopen jaren heb bekeken. Hoe weet Google dat ik die heb gezien? Waarschijnlijk omdat ik eerder op dezelfde dag ingelogd heb op Gmail of een andere Google-dienst, zonder weer uit te loggen. Zo kan Youtube mij namelijk herkennen.

Iets gelijkaardigs gebeurt bij Facebook, vertelt Rob Heyman mij. Als je ingelogd bent op Facebook en je komt op een website die een of andere Facebook-component bevat, bijvoorbeeld dat blauwe duimpje, dan weet Facebook dat je daar bent geweest.

Les: Als je ingelogd bent op Google en Facebook, dan ben je niet meer anoniem op het internet. Uitloggen dan maar?

Maar niet alle informatie staat in het Dashboard. De meest ‘griezelige' advertenties die je over het internet achtervolgen, worden veroorzaakt door een ‘cookie' op je harde schijf. Die gegevens worden door Google niet centraal bewaard en ze zijn, zo belooft het bedrijf, anoniem. Op de website www.google.com/ads/preferences kun je de inhoud van de cookie lezen en wissen.

Wat zegt mijn cookie over mij? Als ik het opzoek op mijn werk-pc, dan ben ik volgens Google onder meer geïnteresseerd in culturele evenementen, film en voetbal. Alleen dat laatste is volledig fout. Maar waarschijnlijk ben ik de jongste maanden toch een keer op een voetbalsite geweest. Op mijn netbook, daarentegen, word ik door Google geklasseerd als iemand met interesse voor ruimtevaart, camera's en de ‘Noord-Amerikaanse keuken', wat dat ook moge zijn. Soms waagt de cookie ook een gok naar je leeftijd en geslacht, maar bij mij is dat blijkbaar niet gebeurd.

Google geeft mij dus gemakkelijker toegang tot mijn informatie dan Facebook. Tegelijk schrik ik hier harder als ik zie hoeveel informatie er staat opgelijst. Bij Facebook zitten de meest persoonlijke gegevens eigenlijk verborgen in mijn conversaties met vrienden en familie. Uit die conversaties kun je geweldig veel afleiden over mij. Maar voor zover we kunnen vaststellen, houdt Facebook zich daar vandaag niet mee bezig.

Uiteindelijk zijn we overgeleverd aan de goede wil van Google en Facebook. Tenminste als we de diensten van deze bedrijven willen blijven gebruiken. Google laat mij mijn gegevens wissen, maar zijn die dan echt weg? En gaat Facebook straks niet stiekem mijn politieke en religieuze voorkeuren analyseren en commercialiseren? We weten het niet. We kunnen alleen redeneren (of hopen?) dat noch Facebook, noch Google zin hebben in een wereldwijd privacy-schandaal. En dat ze het dus netjes houden.

Bron:
De Standaard op 13/05/12

Bespreking:
Er wordt gezegd dat we eigenlijk het recht moeten hebben om te weten in welk profiel we zijn ingedeeld. En dat vind ik volkomen terecht. Ook moeten we de kans krijgen om te weten wat het internet (Google, Facebook) over ons weet. Ondanks we bij het registreren op Facebook akkoord zijn gegaan met een heleboel kleine lettertjes, moet er vanuit de regering wettelijk veranderingen komen.
Nog enger dan Facebook is google, die letterlijk alles bijhouden. Zelfs als je een foto hebt gemaakt met een Android-app, dan zal die foto ergens op het internet ronddwalen. Gelukkig blijken deze bedrijven steeds meer en meer verplicht deze gegevens aan ons te tonen. Denk maar aan www.google.com/dashboard