Congo tussen hoop en vrees
 

Congo tussen hoop en vrees


Congo wacht in spanning op de uitslag van de presidents- en parlementsverkiezingen. WALTER ZINZEN ziet de miljoenen Congolezen die gestemd hebben als de winnaars, maar vraagt zich tegelijk af in welke mate naar hen geluisterd zal worden.


‘Een paar jaar geleden verdiende ik 10 dollar per maand. Nu is dat 1.000 dollar. Ik heb een auto en kan mijn gezin redelijk onderhouden. Waarom zou ik dan stemmen op Tshisekedi, van wie ik niet weet of hij fysiek en mentaal wel in staat is om een ingewikkeld en immens land als het onze te besturen en die misschien al onze verworvenheden weer op het spel gaat zetten? Daarom heb ik toch maar een stem uitgebracht op Kabila en zijn dievenbende, zeer tegen mijn zin maar bij gebrek aan een echt alternatief.'

Aan het woord is een professor aan de universiteit van Kisangani, de hoofdstad van de Oostprovincie, die tijdens de oorlog met Rwanda en Uganda tussen 1998 en 2003 zwaar te lijden heeft gehad. Sedertdien is het leven er een behoorlijk stuk aangenamer op geworden, althans voor wie het geld heeft om ervan te genieten. Geld heeft de prof nu, maar hij is bang dat het opnieuw oorlog wordt als Kabila niet herkozen wordt. Deze afweging hebben kennelijk ook vele van zijn stadsgenoten gemaakt, want Kabila haalt in Kisangani een comfortabele meerderheid.

Wat vaak vergeten wordt is dat er op 28 november ook parlementsverkiezingen zijn gehouden. Alvast in Kisangani hebben de kiezers van die gelegenheid gebruik gemaakt om Kabila duidelijk te maken dat ze wel degelijk verandering willen en de ‘dievenbende' naar huis willen sturen. De kandidaten van zowel de meerderheid als de oppositie hadden de dagen voor de verkiezingen letterlijk met geld gestrooid. Duizenden dollars werden uitgedeeld om stemmen te ronselen.

Het geld werd aanvaard – zij het niet in dank. Het is ons geld, zo was de redenering , dat ze van ons gestolen hebben, waarom zouden we het dan weigeren? Maar in het stemhokje gingen de stemmen grotendeels naar de ‘kandidaat van de armen', iemand die al meer dan twintig jaar een magere verdienste heeft door goederen met een fiets te vervoeren. Hij kreeg zoveel voorkeurstemmen dat hij op zijn eentje drie van de vijf zetels veroverde waarop Kisangani recht heeft in het nationale parlement. Een paar dagen van tevoren had Kabila hem een auto en een huis gegeven, maar die schaamteloze poging tot omkoperij heeft de kiezers kennelijk niet beïnvloed.

Vele Congolezen, vooral in het westen, waar de oorlogsellende veel minder voelbaar was dan in het oosten, hebben de redenering van onze prof niet gevolgd. Zij hebben zonder aarzelen voor Etienne Tshisekedi gekozen. Maar ook in het oosten, waar Kabila vijf jaar geleden monsterscores tot 90 procent haalde, doet Tshisekedi het op sommige plaatsen opvallend goed. De conclusie is glashelder: ook als Kabila wint, zal het zonder glans zijn.

Al even glashelder is wie de echte winnaars zijn: de miljoenen Congolezen, die uren in de rij hebben gestaan om hun stem te laten horen. En de tienduizenden mensen die zich als ‘agent électoral' uit de naad hebben gewerkt om, ondanks alle logistieke en organisatorische problemen, de verkiezingen toch goed te laten verlopen. Allen samen hebben ze aangetoond dat er in Congo wel degelijk een basis is, waarop een echte democratie kan worden gebouwd. Helaas, al die mensen dreigen zwaar gefrustreerd en ontgoocheld achter te blijven. De vele duizenden , die niet hebben kunnen stemmen, omdat ze het juiste kiesbureau niet hebben gevonden door organisatorische flaters, zijn dat nu al. Maar zal de stem van wie wél heeft gestemd doorslaggevend zijn?

Verontrustend is in elk geval dat de voorzitter van de onafhankelijke kiescommissie, een Kabilist, op eigen houtje beslist heeft om de stembrieven uit een aantal kiesbureaus in Kinshasa ongeldig te doen verklaren. Nu is het uitgerekend in Kinshasa dat Tshisekedi de grote overwinnaar lijkt te worden. Is men bezig, zoals de oppositie beweert, de wil van het volk te fnuiken? Dan ligt de weg naar geweld, waar velen zo bang voor zijn, breed open. Want zowel Kabila als Tshisekedi roepen beiden al maanden dat zij de verkiezingen alleen maar kunnen winnen. En het is twijfelachtig of de verliezer zich zal beperken tot een gang naar het Hooggerechtshof om het resultaat aan te vechten en zich vervolgens braaf bij het verdict zal neerleggen.

Wat zich de afgelopen dagen vlak voor en tijdens de verkiezingen heeft afgespeeld, doet het ergste vermoeden. Tussen 26 en 28 november zijn er, volgens de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, 18 doden gevallen, voornamelijk in Kinshasa en Lubumbashi. De meesten van hen zijn slachtoffers van politiegeweld , maar vooral van de Republikeinse Garde. Die heeft volgens HRW op 26 november in het wilde weg met scherp geschoten op een menigte die Tshisekedi aan het vliegveld kwam ophalen. Daarbij zouden ook toevallige passanten zijn omgekomen. Die Republikeinse Garde is in feite de lijfwacht van Kabila. Ze ontsnapt aan iedere controle en gedraagt zich wel vaker als een echte moordmachine. Vijf jaar geleden zette Kabila ze na de verkiezingen in om de militie van zijn toenmalige tegenkandidaat Bemba uit te schakelen. Bij gevechten in volle stadscentrum vielen toen 600 doden, de meesten burgers .


Waterkanonnen

Nu is er evenwel een lichtpuntje. Alweer volgens HRW zou de regering een gerechtelijk onderzoek hebben bevolen naar ‘crimineel gedrag door veiligheidsdiensten'. Dat is goed nieuws, maar zegt niets over wat de volgende dagen staat te gebeuren. De plaats van de Republikeinse Garde is in haar kampementen, niet op straat. Op langere termijn moet ze worden afgeschaft. Privémilities horen niet in een democratische staat. Ordehandhaving is een taak van de politie. Speciaal voor de woelige kiesperiode zijn eenheden gevormd die beschikken over waterkanonnen en traangas. Die moeten de klus klaren.

Als Kabila dat zelf niet inziet dan moet hem dat worden duidelijk gemaakt, bij voorkeur door de internationale gemeenschap. Maar die is meer bezig met de verkiezingen in Egypte en Rusland. Is hier geen taak weggelegd voor onze briljante ex-minister van Financiën, de spiksplinternieuwe chef van de Belgische diplomatie, om via de EU de heer Kabila op zijn verantwoordelijkheid te wijzen?


DS, 06-12-2011 (Walter Zinzen)