Itinera niet ideologisch neutraal
 

Wiens brood men eet


Volgens DIRK VAN DER MAELEN is de ‘neutrale denktank' Itinera overduidelijk een neo-liberale lobbymachine.


In De Standaard van 3 september (‘Goede raad is duur') licht Marc Reynebeau een tipje op van de sluier die rond de zelfverklaarde ‘onafhankelijke' denktank Itinera hangt. Hij stelt vast dat die tank dagelijks tot twee keer toe een forum krijgt om zijn standpunten op de publieke opinie los te laten. Nogal evident dat Itinera zo het sociaal-economische debat domineert.

Jurist Marc De Vos en ex-bankier Ivan Van de Cloot houden zich voltijds bezig met het bewerken van de publieke opinie. Ze worden daarvoor betaald door een aantal bedrijfseigenaars en/of -leiders. Die zorgen voor een budget van zowat 1 miljoen euro per jaar. Het jaarverslag van Itinera is een bloemlezing met alle publicaties, interviews, debatten en opiniestukken.

De financiers willen graag weten of hun jaarlijkse dotatie rendeert. En dat doet ze. Advertenties kopen zou duurder uitvallen en minder geloofwaardig zijn, want niet onafhankelijk. De financiers zoeken zélf geen publiciteit, hun namen worden angstvallig geheimgehouden. ‘Het is puur mecenaat' vergoelijkt Marc De Vos de financiering van Itinera.

De (weinige) kritische vragen die de ‘onafhankelijke' woordvoerders van Itinera krijgen worden geërgerd afgewimpeld. Zo werd radiojournalist Koen Fillet vorig jaar door De Vos flux wandelen gestuurd. ‘Wij willen beoordeeld worden op onze standpunten en niet op de manier waarop we zijn georganiseerd'. Ook Marc Reynebeau kreeg in zijn onderzoek naar de financiers van Itinera nul op het rekest.


Onafhankelijk en neutraal?

De denktankers van Itinera opereren naar eigen zeggen onafhankelijk omdat ze niet gefinancierd worden door belangenverenigingen als vakbonden of politieke partijen maar wel door bedrijfseigenaars die – zoals iedereen weet – geen belangen te verdedigen hebben. Itinera dient alleen het algemeen belang en dat zonder ideologische a-priori's, dat spreekt. Wie daaraan twijfelt krijgt het etiket ‘extreem-links' opgekleefd (Van de Cloot in De Morgen van 13 augustus).

Bij de oprichting van Itinera in 2006 werden wel nog een aantal van de financiers bekendgemaakt, een onbewaakt moment van openhartigheid dat niet meer zou terugkomen. Geldschieters van het eerste uur waren betonkoningen Luc Verelst en Bart Verhaeghe, maar ook Christian Leysen, ex-VLD'er en broer van Thomas Leysen (voorzitter van mediagroep Corelio). Tussen de namen ook Nicolas Saverys, CEO van scheepvaartonderneming Exmar en eveneens ex-VLD. Deze laatste droomt luidop van een rechts België: ‘De meerderheid zal rechts zijn. There is no alternative. De kiezers van N-VA en VLD zullen elkaar vinden' stelde hij midden april in Trends.

In datzelfde interview haalt Saverys uit naar de politici die hem willen dwingen om vrouwen op te nemen in zijn raad van bestuur: ‘Ik heb geen lessen in corporate governance te ontvangen van mislukte advocaten en slechte leraars'. Toeval of niet, zijn afkeer van politici en overheid wordt gedeeld door Itinera-directeur Marc De Vos. Naar aanleiding van het wetsvoorstel over de vrouwenquota schreef De Vos in De Morgen van 21 juni dat de parlementsleden zich gedragen ‘als spreekwoordelijke honden in de vleeswinkel: er wordt in het rond gehapt en liefst naar de meest sappige stukken', tegelijk haalde De Vos ook nog eens uit naar de ‘artificiële politisering van bonuspraktijken ‘wegens “ideologisch egalitarisme” dat gedijt in een ‘symboolparlement dat vrolijk verder improviseert'.

Herlees deze ‘feestrede' bij de doodverklaring van onze democratische instellingen als volgt: van bonussen houdt de overheid best haar handen af en met quota worden maatschappelijke problemen afgewenteld op de privé-sector die daar niet mee gediend is. Zijn dát standpunten wars van ideologische a-priori's? Dat Marc De Vos samen met Boudewijn Bouckaert (eerst VLD en nadien LDD) voordien aan de wieg stond van de openlijk neoliberale denktank/drukkingsgroep Nova Civitas en van daar uit samen met o.a Hugo Coveliers ijverde voor een veel rechtsere koers van de VLD betekent toch niet dat hij ideologische a-priori's zou hebben? En dat hij zich afzette tegen al wat van dicht of van ver geassocieerd kon worden met de ‘socialistische welvaartsstaat', dat ondermijnt de ideologische neutraliteit toch niet? Komaan zeg!

De sociaal-economische kernboodschap van de Itinera-heren klinkt bondig samengevat als volgt: de welvaartsstaat zit op zijn tandvlees zit en we leven al jaren boven onze stand, de broeksriem moet dringend strakker worden aangespannen. Dat was de boodschap bij de oprichting van Itinera in 2006, en dat blijft vandaag het credo. Met de recente scherpe toename van de overheidsschuld en overheidstekorten hebben de Itinera's schijnbaar een extra troef in handen. Die bewijzen zogezegd wat zíj altijd al voorspeld hadden: de overheid kampt met een diepgaande structurele systeemcrisis.

Dat de overheidsschuld systematisch is afgenomen tussen 1993 en 2007, van 134 procent tot 84 procent van het bbp, en dat die trend pas gekeerd is na de financiële crisis wordt aan de kant geschoven. Ook Ierland, dat kampt met een torenhoge schuldencrisis, is uit de powerpointvoorstellingen van Itinera verdwenen. Nochtans voerde deze Europese ‘Keltische Tijger' jarenlang een door Itinera opgehemeld beleid met lage belastingen, een sterke loonmatiging, begrotingsoverschotten en een lage overheidsschuld.

Schaamteloos herdefiniëren De Vos & c° de systeemcrisis van het financiële systeem en de daaruit voortvloeiende systeemcrisis van de eurozone tot budgettaire crisis als gevolg van het ‘systematisch falen van de overheid'. Je moet maar durven. De gretigheid waarmee de Itinera-heren als oorzaak van alle problemen naar de overheid wijzen en hun onweerstaanbare drang om die overheid ferm te ‘ontvetten' wordt bijna onzichtbaar door de Ideologische walm die er voor hangt. En het is een boodschap die ‘toevallig' dezelfde is als die van de werkgeversorganisaties.


Kwaak!

Itinera is noch ideologisch neutraal, noch onafhankelijk. Dat ze zichzelf onafhankelijk noemen, verandert daar niets aan. Wat lijkt op een eend, zwemt als een eend, en wat kwaakt als een eend, is hoogstwaarschijnlijk ook een eend. Wie het sprookje van Hans Christian Andersen in zijn kindertijd goed begrepen heeft weet dat een lakje vernis of zo je wil een laag modder van die eend geen zwaan maakt.

Het is ieders goed recht om een duidelijke politieke en maatschappelijke overtuiging te hebben. Het staat iedereen ook vrij om bij gelijkgezinden jaarlijks een miljoen euro los te weken om vervolgens ook de gelijkgezinde visie te propageren, met als finaal doel bepaalde beleidsbeslissingen gerealiseerd te zien. Itinera is een neoliberale lobby.

De media zouden er goed aan doen Itinera ook alsdusdanig te introduceren. Laat Itinera niet langer krampachtig de ‘neutrale' of de ‘onafhankelijke' uithangen, het schaadt het algemeen belang. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt, geldt het gezegde. In dit geval is het misschien, wiens ‘canard à l'orange' men eet, diens woord men permanent in de media preekt'.


DS, 12-09-2011