VN verwijzen Libië naar Strafhof
 

VN verwijzen Libië naar Strafhof


BRUSSEL - Het is nog maar de tweede keer dat de VN een land naar het Strafhof doorsturen en uniek dat het unaniem gebeurt. ‘Een aardverschuiving.'


De internationale gemeenschap heeft Moammar Kadhafi het afgelopen weekend verder in het nauw gedreven. De VN-Veiligheidsraad heeft beslist dat de tegoeden van de Libische leider en zijn vijf kinderen bevroren worden. Ze belanden samen met tien topadviseurs op een zwarte lijst zodat reizen moeilijker wordt en er komt een wapenembargo.

Maar de meest opvallende maatregel is wel het feit dat de Veiligheidsraad het Internationaal Strafhof in Den Haag gevraagd heeft om een onderzoek te starten naar de gebeurtenissen in Libië wegens mogelijke misdaden tegen de menselijkheid. Het is nog maar de tweede keer dat dat gebeurt. Dat de beslissing unaniem genomen werd, is al helemaal een primeur.

In principe heeft het Strafhof enkel jurisdictie in landen die partij zijn. Libië heeft het statuut van Rome, dat de werking van het Hof regelt, ondertekend noch geratificeerd. Toch kan de VN-Veiligheidsraad elk land doorverwijzen naar Den Haag. Dat gebeurde voor het eerst in 2005 toen een onderzoek bevolen werd naar Darfur. Uiteindelijk werd de Sudanese president Omar al-Bashir onder meer beschuldigd van misdaden tegen de menselijkheid en de openbare aanklager, Luis Moreno Ocampo, schreef een arrestatiebevel uit. Het was de eerste keer dat een president die nog aan de macht was, voor het Strafhof gedaagd werd. Bashir is wel nog altijd op vrije voeten.

De Veiligheidsraad stemde toen wel niet unaniem. Zowel de VS, China, Brazilië als Algerije onthielden zich. Ondanks het feit dat landen als India, China en Brazilië nu ook niet echt enthousiast waren, ging iedereen toch akkoord. Als signaal kan dat tellen.

‘Het is een aardverschuiving', zegt professor internationaal recht aan de KULeuven, Jan Wouters. ‘De omstandigheden zijn wel uniek. Zo heeft de Libische permanente vertegenwoordiger bij de VN (die Kadhafi de rug heeft toegekeerd, red.) er bijvoorbeeld zelf om gevraagd. Het is dan ook moeilijker voor een land als China om erop te wijzen dat het om een interne kwestie gaat. Wat de VS betreft, is het toch duidelijk dat de regering-Obama een andere aanpak heeft ten aanzien van het Strafhof. De relatie is veranderd.' Het was Bill Clinton die in 2000 nog net voor het einde van zijn presidentschap het statuut van Rome ondertekende, maar zijn opvolger, George W. Bush, heeft het nooit geratificeerd. Meer nog, hij trok de ondertekening zelfs in. De VS zijn er als de dood voor dat Amerikaanse generaals ooit voor een internationaal tribunaal zouden verschijnen. Daarom ligt de erkenning van het Strafhof zo moeilijk voor de Amerikanen. Dat geldt ook voor de Chinezen, die elk precedent vrezen dat hun soevereiniteit in het gedrang zou kunnen brengen.

Het is ook opvallend hoe snel de beslissing genomen werd. ‘Meestal wordt er geleidelijk opgebouwd naar sancties. De Veiligheidsraad kennende is dit ongelooflijk snel gegaan.'

Wouters wijst er wel op dat de bevoegdheid van het Strafhof door allerlei specifieke bepalingen in de resolutie toch wat uitgehold wordt. ‘Zo beperkt de Veiligheidsraad het onderzoek van het Strafhof, doordat enkel misdaden na 15 februari onderzocht mogen worden.' Graven in het verleden kan dus niet. Al wie zich schuldig heeft gemaakt aan zware misdaden in Libië, maar de nationaliteit heeft van een land dat het statuut van Rome niet ondertekende, kan ook niet vervolgd worden door het Strafhof. Dat kan onder meer belangrijk zijn voor de beruchte huurlingen.

Het Strafhof zal nu onderzoeken of Kadhafi – en eventueel andere Libiërs – beschuldigd wordt en van wat precies. Binnen twee maanden moet Ocampo al met een eerste verslag komen. Hij zal dus meteen in actie moeten schieten.


DS, 28-02-2011 (Annelien De Greef)