Tijgermoeder versus knuffelmama
 

Tijgermoeder versus knuffelmama


BRUSSEL - Chinese kinderen presteren beter op school, op de turnmat en later op het podium van de Elisabethwedstrijd. Omdat ze door ‘tijgermoeders' als Amy Chua zijn grootgebracht: moeders die hen tot het uiterste drijven. ‘Westerse ouders zijn veel te bekommerd om de psyche van hun kinderen', vindt zij. Fanmail én doodsbedreigingen stromen nu haar mailbox binnen.


Aan het begin van het derde jaar notenleer, na een lange zomervakantie, begon het weer: het gestress op zaterdagochtend om het muziekstuk dat mijn jongste zoon moest kunnen zingen en waarvoor de juf hem vast weer naar voren zou roepen. En wij maar oefenen en oefenen. Tot ik mij afvroeg wat voor zin het allemaal had. Projecteerde ik daar mijn eigen verlangens niet, om van mijn kind de muziekvirtuoos te maken die ik zelf niet geworden ben? En dus raapten we beiden onze moed bijeen en gingen we in de muziekschool zeggen dat hij niet meer kwam. Het jaar was pas begonnen, we kregen ons inschrijvingsgeld terug. Maar vooral: wég stress, en in de plaats kwam grote opluchting.

Ik ben bang dat Amy Chua, de auteur van ‘Battle Hymn of the Tiger Mom' mij een watje zou vinden. Een typische exponent van de westerse moeder, die vooral het geluk van haar kinderen voor ogen houdt en alles doet om te vermijden dat er een krasje op hun ziel komt. Chua, die ook rechtsprofessor aan de Yale-universiteit is en met een Amerikaan getrouwd is, vindt dat de lat hoger mag liggen. Veel hoger.


Piano

Toen haar dochter van zeven jaar haar tanden stukbeet op een pianonummer, bleef ze haar aansporen om te blijven oefenen. Ook toen die dochter zei dat ze niet meer wilde. Ook toen ze begon te stampvoeten en te roepen. En zéker toen het meisje de partituur aan stukken scheurde.

Chua raapte de stukken bij elkaar, plakte ze terug aan mekaar vast en deed er plastic folie omheen, zodat het geheel niet nog eens kapotgemaakt kon worden. Ze dreigde ermee het poppenhuis van haar dochter aan arme kinderen weg te geven als ze niet terug aan de piano kwam zitten. Ze zei dat ze geen eten zou krijgen, niet die middag, niet die avond, en geen cadeautjes met Kerstmis of op haar verjaardag. Ze zei dat ze moest stoppen met onnozel doen en niet zo lui moest zijn. ‘Je verzet je alleen maar zo hard omdat je bang bent dat je het niet kunt. Houd daar mee op!'


Lakser

Haar man vond dat ze hun dochter niet zo mocht uitschelden. Dat vond Chua vreemd: ‘Ik schold haar niet uit, ik motiveerde haar alleen maar.' Maar misschien kan ze het niet, misschien is ze er nog te jong voor, wierp hij tegen.

Toen viel haar frank: westerse ouders, zoals haar man, geloven niet zo hard in hun eigen kinderen. Ze geven het sneller op. Ze zijn lakser in de omgang met hun kinderen en vinden het niet erg als ze niet thuiskomen met een rapport vol tienen. Als ze maar gelukkig zijn. Onze Westerse focus op het geluk van onze kinderen verhindert dat ze uitgroeien tot succesvolle professionals.

Chua, die enige bekendheid geniet vanwege haar kennis inzake internationale politiek (zie ook haar opiniestuk in DS van 3 maart 2004), zal wel nooit gedacht hebben dat ze met een boek over de opvoeding van haar eigen kinderen zoveel meer reacties zou losmaken. Een voorpublicatie in The Wall Street Journal zette kwaad bloed. Vanwege de inhoud van dat stuk, maar meer nog door de titel: ‘Waarom Chinese moeders superieur zijn'. Het leverde haar fanmail én doodsbedreigingen op.

Toch even Chua's verdediging: die titel was niet haar eigen keuze. ‘Ik heb geen boek met opvoedingstips willen schrijven', zei ze in een interview naar aanleiding van de hetze. ‘Ik heb alleen maar mijn eigen verhaal willen vertellen. En dat is, voor wie het hele boek leest, wel wat ambivalenter dan de straffe verhalen die er nu uitgeplukt worden.'


Te bezorgd

Opvoeding blijft een uiterst gevoelig onderwerp. Niemand wil een slechte ouder worden genoemd, iedereen heeft het beste voor met zijn kroost. Maar over wat het beste is, kunnen we — grondig — van mening verschillen.

‘Vanuit ons westerse denkkader zijn we ervan overtuigd dat het niet goed kan zijn om je kinderen zo hard onder druk te zetten als zij heeft gedaan', zegt de Leuvense pedagoog Stefan Ramaekers. Hij heeft het boek van Chua nog niet gelezen en zegt het dus met enig voorbehoud: ‘Ik denk dat zij toch een punt heeft als ze stelt dat we te bezorgd zijn om het zelfbeeld van onze kinderen. Ze kunnen inderdaad wel tegen een stootje. Wij in het Westen vertalen werkelijk alles in psychologische termen. Trainers die wat brutaal zijn in het aanmoedigen van jonge spelers, worden op het matje geroepen. Ze beschadigen onze kinderen! In die zin stelt Chua de zaken op scherp.'

Ook interessant vindt hij dat Chua als ouder tenminste een duidelijke keuze maakt. ‘Ouders bij ons worden zo overstelpt met goede adviezen, dat ze uiteindelijk niet meer weten hoe het moet. Of denken het niet meer te weten. Ik ben er meer en meer van overtuigd dat al dat opvoedingsadvies ouders onzeker maakt. De ene zegt zus en de andere zo en elk jaar luidt het weer anders. En dan komen we bij de ‘bange ouders' van Frank Furedi, die hun verantwoordelijkheid niet meer durven te nemen.'

De Vlaamse kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen vindt het prima dat ouders vandaag meer dan vroeger rekening houden met wat de kinderen zelf willen. ‘Als je je kind te hard pusht om iets te doen wat het echt niet wil of kan, dan bots je toch met het belangrijke artikel 12 van het Kinderrechtenverdrag, dat zegt dat kinderen het recht hebben om gehoord te worden. Als je kinderen erkent in hun menswaardigheid, moet je de zaken ook vanuit hun perspectief willen bekijken.'

Chua werpt tegen dat kinderen altijd voor de makkelijkste weg zullen kiezen en liever geen inspanningen doen. En dat iets pas leuk wordt als je het ook kunt, maar dat het lang duurt voor je het kunt. ‘Voor westerse ouders moet leren leuk zijn. Ik ken geen enkele Chinese ouder die er zo over denkt.'

Ramaekers geeft toe: ‘Mozart en een aantal andere genieën waren er niet geweest zonder hun in onze ogen slechte ouders. Waarmee ik dat ouderschap niet per se goed- of afkeur. Mozart was ook niet de gelukkigste ter wereld.'

In Vlaanderen wordt, door allerlei ondersteuningsinitiatieven, vooral de onderhandelende opvoedingsstijl naar voren geschoven. Die hangt een beetje tussen ‘vaders wil is wet' en ‘alles mag' in. Maar er bestaat geen wetenschappelijk bewijs voor het succes van die of enige andere opvoedingsstijl, zegt Ramaekers.

‘Opvoeding weerspiegelt altijd wat er elders in de samenleving aan de gang is. Toen in de jaren zeventig tegen alle heilige huisjes werd geschopt, moesten ook de kinderen ‘anti-autoritair' worden opgevoed. Zij moesten opgroeien tot volwassenen die de wereld zouden veranderen. Nu noemen we zo'n opvoeding ‘permissief'. Wat als een goede of slechte opvoeding wordt gezien, is altijd verbonden met maatschappelijke oordelen en verwachtingen.'


Tennis

En hoe is het met dat pianostukje van Chua's dochter is afgelopen? Ineens kon ze het. En toen was ze dolgelukkig en kon ze niet meer ophouden met spelen. Moeder trots, kind dankbaar.

Met haar tweede dochter liep het anders. Toen het gezin samen op restaurant was, barstte de 13-jarige ineens uit: ‘Ik haat de viool, ik haat mijn leven, ik haat jou en ik haat deze familie!' Waarna ze haar glas op de grond gooide en het in duizend stukjes brak. Chua gaf toe: de viool mocht opgeborgen worden. Haar dochter legde zich van dan af toe op tennis, een door haarzelf gekozen activiteit. ‘Ik heb ook naar het juiste evenwicht moeten zoeken', geeft de tijgermoeder toe.


DS, 21-01-2011 (Veerle Beel)