actualiteitsforums - ‘Wij gaan u kapotmaken'

‘Wij gaan u kapotmaken'

Het lijkt wel doodsbedreigingen te regenen, de laatste tijd. We worden er niet verdraagzamer op. Of ze nu ernstig te nemen zijn of niet, voor wie geviseerd wordt, heeft zo'n bedreiging een serieuze impact: ‘Ik voel me geen gerust mens.'

Het aantal ernstige doodsbedreigingen in ons land is verdubbeld. De klassieke anonieme brief met plakletters heeft afgedaan. Hij heeft plaats geruimd voor dreigmails en haatcampagnes op sociaal-netwerksites als Facebook. Je maakt een mailaccount aan onder een schuilnaam, typt ‘Ik ga je vermoorden' en drukt op Send. Simpel toch, iemand met de dood bedreigen? Maar hoe ernstig moeten we zoiets nemen? En wat brengt zo'n bedreiging teweeg bij de geviseerde?

Nu Jef Vermassen met de dood bedreigd is, kan niemand nog onopgemerkt voorbij zijn huis rijden. De advocaat krijgt de klok rond politiebescherming. Politie en gerecht treden streng op tegen bedreigingen. Een man die twee agenten de dood toewenste via Facebook, moet een jaar brommen en een agent die een dreigbrief naar een collega stuurde, krijgt zes maanden cel met uitstel. Die strenge aanpak moet potentiële bedreigers wellicht afschrikken. Maar het aantal gevallen neemt toe.

Het crisiscentrum van Binnenlandse Zaken moest dit jaar bijna dubbel zoveel mensen bescherming bieden als twee jaar geleden. In 2010 gaat het tot dusver om 38 mensen. Jef Vermassen hoort daar niet bij. Hij krijgt bewaking op initiatief van de lokale politie. Er is over hem geen dossier te vinden in het crisiscentrum. Vermoedelijk heeft hij dan ook geen klacht ingediend. Want aanvragen kunnen pas aan het crisiscentrum worden overgemaakt als er een klacht is ingediend en als het gaat om ‘personaliteiten, overheidsfunctionarissen of privépersonen in de uitoefening van hun beroep of functie'. Een huisvrouw wier ex-man plots aan de deur staat met een keukenmes moet het met de lokale politie stellen.

Het crisiscentrum grijpt enkel in als de situatie ernstig is. Om de bedreiging te analyseren doet het centrum een beroep op gespecialiseerde diensten, vertelt woordvoerder Peter Mertens. ‘Dat zijn meestal zowel de politie als het OCAD, het Coördinatiecentrum voor de Dreigingsanalyse. Zij evalueren de dreiging en plakken er een code op van 1 tot 4. Van weinig waarschijnlijk tot zeer ernstig en nabij.'

Aanslag op de privacy

Bart De Wever heeft al zoveel ervaring met doodsbedreigingen dat hij zijn eigen indeling hanteert. ‘Op het internet wordt dagelijks opgeroepen om mij uit te schakelen. Er bestaat een populaire anti-Bart De Wever-Facebookpagina en ik krijg geregeld mailtjes met de boodschap ‘dat ze mij dood gaan maken of mijn kinderen gaan vermoorden'. Dat soort bedreigingen neem ik niet au sérieux. Dan zijn er de dreigementen waarvoor ze wat meer moeite moeten doen, bijvoorbeeld mijn gsm-nummer achterhalen. Ze bellen me in het holst van de nacht: ‘Als ik je zie, ga je eraan'. Ook dat gebeurt frequent. Af en toe moet ik daarom van telefoonnummer veranderen, een hele rompslomp. Maar de ergste categorie valt binnen in de brievenbus, al dan niet via de post. Ze weten je wonen, dat is het intimiderendste. Ik kreeg hier al een pakje stront, maar ook al enveloppen met een kogel in. Het is iets van de laatste jaren. Het gaat op en af met de politieke conjunctuur. Ik sta in elk geval niet te bibberen.' De Wever kreeg een tijdlang politiebewaking, maar daar wil hij niet veel over kwijt. ‘Of ik nu nog beschermd word? Dat zeg ik niet. Het is mij ten stelligste afgeraden daarover te communiceren.'

Het crisiscentrum draagt discretie hoog in het vaandel. ‘We gaan onze kaarten niet op tafel leggen hé', zegt Mertens. ‘Zelfs de betrokken personen weten soms niet welke maatregelen wij allemaal nemen, laat staan dat we het aan de pers zouden vertellen.' Het gamma waaruit het crisiscentrum kan kiezen, is uitgebreid. Zo is er de vaste politiecombi voor het huis of de patrouille die om het halfuur of kwartier langsrijdt. Er kan ook een techno-preventief onderzoek gebeuren; dan gaan agenten na of je huis en kantoor wel goed beveiligd zijn. Ze kunnen je dan aanraden een alarmsysteem te installeren of sloten op de ramen te plaatsen. In sommige gevallen word het rijksregister gelogd, zodat niemand ongezien persoonlijke gegevens kan opvragen. Of de nummerplaat wordt afgedekt. Niet letterlijk natuurlijk, maar niemand zal dan nog kunnen opzoeken van wie de auto is. Verder zijn er de observaties. De CGSU, de special unit van de federale politie, checkt dan elke verdachte persoon of handeling rond de woon- of werkplaats van het slachtoffer, niet alleen met de bedoeling bescherming te bieden, maar ook extra informatie over de dader in te winnen. En dan is er nog de close protection. ‘Een belemmering voor de privacy van het slachtoffer', geeft Mertens toe. ‘Hij kan geen voet verzetten zonder dat zijn schaduw meegaat. Denk maar aan een soort bodyguard. Sommige mensen dienen geen klacht in omdat ze dergelijke maatregelen te ver vinden gaan. Je moet er wat voor overhebben. Zo hebben we ooit iemand beschermd die een buitenechtelijke relatie had. Tja, die mocht zijn avontuurtjes wel een tijdlang vergeten, wegens onnodig risico.'

Offensief rijden

In dergelijke gevallen heeft de doodsbedreiging een dubbele impact op het slachtoffer. Niet alleen de bedreiging, ook het constant gevolgd worden, weegt zwaar. De voormalige onderzoeksrechter Jacques Mahieu, bekend van zijn dossiers tegen het Animal Liberation Front van Anja Hermans, kan ervan meespreken. Hij kreeg in 2007 close protection toen vijf huurmoordenaars vanuit Spanje op weg waren om met hem af te rekenen. Tenminste, dat liet een man weten die ontevreden was over het verloop van een rechtszaak. Hij bedreigde ook Mahieus zoon en vrouw. ‘Hij zou mijn vrouw in de Schelde gooien. Ik had meteen het gevoel dat die man ons volgde, want mijn vrouw deed in die tijd elke dag een wandelingetje naar de Schelde.' De man belde het gezin geregeld. ‘Dat was een kerel met serieus wat op zijn kerfstok, ik wist dat het ernst was.' De politie bewaakte zijn huis dag en nacht. ‘Ik mocht niet meer buitenkomen wanneer ik wilde, maar moest vooraf een gedetailleerde planning opgeven. Alles moest ik melden, elke stap die ik zette. Ik ben een fervent fietser, maar fietstochtjes maken zat er niet meer in. Te gevaarlijk.' Mahieu werd in een gepantserde wagen vervoerd en moest voortdurend een kogelwerende vest dragen. ‘Mijn zoon en ik moesten zelfs een cursus offensief rijden volgen, met sliptechnieken en al, om eventuele achtervolgers af te schudden. Zoiets heeft een serieuze impact op een mens. En op zijn omgeving.'

Het was ook niet de eerste keer dat ons leven in gevaar was.' Zeven jaar eerder stak een boze Anja Hermans een brandende prop in de tank van Mahieus auto, een exemplaar op LPG. ‘De auto stond voor mijn huis. We hadden allemaal dood kunnen zijn. Als advocaat kreeg ik ooit ook een pistool tegen mijn slaap, terwijl ik alleen op kantoor was. Het hoort bij de stiel zeker?'

Advocaten, magistraten, onderzoeksrechters en politiemensen, het zijn inderdaad de belangrijkste ‘risicoberoepen', blijkt uit gegevens van het crisiscentrum. ‘Je moet met die agressiviteit leren leven', vertelt Mahieu. ‘Zeventien jaar onderzoeksrechter zijn laat zijn sporen na. Ik ben er altijd redelijk gelaten onder gebleven. Constant in angst leven is niet houdbaar. Als ze de Amerikaanse president kunnen doodschieten, kunnen ze mij makkelijk te pakken krijgen. Je kan daar toch niets tegen beginnen.'

Ook advocaat Sven Mary kent de risico's van het vak. ‘Ik word vaak bedreigd, ook nu. In een passionele moordzaak was ik advocaat van de burgerlijke partij. De moordenaar heeft dertig jaar gekregen en is nu uit op wraak. Dat kreeg ik te horen via cipiers en collega-advocaten. Ik heb geen klacht ingediend, maar een brief naar de stafhouder gestuurd dat als die man mij of mijn omgeving fysiek kwaad zou doen, ik niet insta voor de gevolgen van mijn handelen. Via via krijgt die man dat ook te horen. Ik probeer dat soort zaken zo zelf te regelen. Zo heb ik eens geantwoord op een man die op het internet wenste dat mijn dochtertje kanker zou krijgen. Ik heb mijn telefoonnummer gegeven en gezegd dat we eens moesten afspreken. Stom natuurlijk, maar van mijn dochter moeten ze afblijven.'

‘Wie het hardst schreeuwt, is het minst gevaarlijk', meent Mary. Ik krijg heel vaak bedreigingen. In het milieu van het strafrecht komt dat frequent voor. Het zijn nu eenmaal niet allemaal brave huisvaders met wie ik werk. Maar wie mij echt dood wil, zal niet spreken, maar handelen. Toch weet je natuurlijk nooit met wie je bezig bent. Ik ben dus wel op mijn hoede. Ik voel me geen gerust mens. Maar ik kijk niet elke avond onder mijn bed.'

Ministerie van Agitatie

‘Geachte zwijn. Ik zweer het u dat we op zoek zijn naar jou, en owee wanneer we je vinden, België is namelijk klein. Ik raad u aan om voortaan goed om je heen te kijken want ik heb op de Koran gezworen dat je darmen in de Gentse straten te rapen zullen zijn.' Dat kreeg filosoof en ethicus Etienne Vermeersch via mail toegestuurd na zijn kritiek op de felle reactie van de moslimwereld op de Mohammedcartoons in 2006. Die bedreigingen zijn nog geen verleden tijd. Op het internet is het zogenaamde Ministerie van Agitatie een campagne gestart onder de noemer ‘Etienne Vermeersch moet dood', je kan zelfs bumperstickers bestellen met die slogan. ‘Ik weet niet waarom ik dood moet', vertelt Vermeersch. ‘Maar ik neem het niet serieus. Ik ben niet van het bange type. Het laat me vrij koud, al heeft het wel iets spannends. Eigenlijk is het een opkikker. Niet iedereen kan zeggen dat hij al doodsbedreigingen heeft gekregen', zegt hij laconiek.

‘Hoe iemand reageert op doodsbedreigingen hangt sterk af van zijn karakter en ervaring. Maar met de dood bedreigd worden brengt sowieso een stressreactie teweeg', weet de Nederlandse psycholoog Dick Krijt. ‘Je lichaam maakt zich klaar om te vluchten of te vechten. Maar het grote probleem met die bedreigingen is dat je niet weet of, waar, wanneer en hoe het zal gebeuren. Je stresssysteem gaat in de alarmfase en hoe langer dat duurt, hoe meer het je uitput. Je blijft heel alert, je leeft op het overlevingsbrein van de kleine hersenen. Dat onttrekt energie aan de cortex, waardoor de concentratie daalt en het algemene functioneren beperkt wordt. Bekende klachten zijn algemene gespannenheid, slapeloosheid, en een dalende weerbaarheid. Zo'n doodsbedreiging is behoorlijk wat, zelfs voor mensen met een dik vel. Het tast je basisgevoel van veiligheid aan.'

Rik Remmery kreeg het zwaar te verduren toen hij zo'n vijf jaar geleden acht dreigbrieven kreeg, waarvan sommige met kogel. Iemand schreef onder de schuilnaam Jack Ruby dat Remmery zijn Marokkaanse werkneemster Naïma Amzil moest verplichten haar hoofddoek af te zetten of hij zou eraan gaan. ‘Ik heb in die periode geleerd wat een depressie is', vertelt Remmery. Mijn kinderen hebben toen hun studies opgegeven. Ze konden het niet meer aan. Ook ik kon me nauwelijks nog concentreren en ik sliep niet meer. Het was in die periode altijd bang wachten op de post, en schrikken als er iemand aanbelde. Ik heb toen politiebescherming gekregen en ook mijn bedrijf stond onder permanente controle. We zijn toen geregeld naar Frankrijk getrokken, niet om te vluchten, maar ik was daar toch meer op mijn gemak. Ik zag niets meer zitten, het heeft me jaren beziggehouden. Mijn huisdokter heeft me erdoor geholpen. Maar het zal de rest van mijn dagen beïnvloeden.'

Bart De Wever mag dan wel van geen kleintje vervaard zijn, de doodsbedreigingen beïnvloeden ook zijn dagelijkse leven. ‘Ik probeer zo weinig mogelijk routine in mijn bewegingen te brengen. Niet altijd op hetzelfde uur thuis vertrekken bijvoorbeeld, of niet steeds dezelfde route nemen. Als ik op een openbare plaats zit, probeer ik het overzicht te bewaren en in een hoek te zitten. Dan kunnen ze me toch al van twee kanten niet meer aanvallen. En ik stap pas uit mijn auto als de garagepoort dicht is. Het zijn tips die ik van de politie heb gekregen. Maar het zal me nooit weerhouden om tussen de mensen te staan. Als de bedreiger erin zou slagen me bang te maken voor het publiek, dan heeft hij me vernietigd.'

DS, 13-11-2010 (Ann-Sofie Dekeyser)