'Speculatie doet honger lijden'
 

'Speculatie doet honger lijden'


PARIJS - De Belgische VN-rapporteur voor Voedsel, Olivier de Schutter, luidt de noodklok. Westerse speculanten manipuleren de rijst- en maïsprijzen om zelf snel rijk te worden, en dat gaat ten koste van arme landen en producerende boeren.


Een maand geleden sloeg het zogeheten hedgefonds Armajaro in Londen z'n slag. In één klap werd 241.000 ton cacao gekocht met termijncontracten. De financiële whizz kids van Armajaro deden dat niet om chocoladerepen te maken, maar om geld te verdienen.

Met de aankoop, ter waarde van 770 miljoen euro, werden de handelaren eigenaar van de complete cacaovoorraad in heel Europa. Het gevolg: de prijs van cacao steeg tot het hoogste niveau in ruim 30 jaar.

'Dat fonds kocht in één keer 7 procent van de wereldwijde cacaoproductie op met future-contracten', zegt Olivier de Schutter. 'Andere handelaren raken dan in paniek. Die denken: “Kan ik straks nog wel cacao kopen?, Zoiets creëert dan meteen een kunstmatige prijsstijging. En dat heeft enorme risico's.'

De Schutter, hoogleraar rechten in Leuven, is sinds 2008 de speciale rapporteur van de Verenigde Naties voor 'het recht op voedsel'. Hij heeft net een uitvoerig onderzoek afgerond naar speculaties op de voedselmarkten.

'Als je kijkt naar de ontwikkelingen van de afgelopen tien jaar, dan zie je dat hedgefondsen de markt volledig uit evenwicht hebben gebracht. Er is een casino-economie aan het ontstaan. Speculanten verstoren de markt èn producenten', vertelt hij exclusief aan De Standaard.

Zijn bevinden worden pas eind deze week officieel gepresenteerd, op een bijeenkomst van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO).

In zijn rapport beschrijft De Schutter hoe grote beleggers hun intree hebben gedaan op de 'commodities'-markten, waar ook voedsel wordt verhandeld. Vroeger waren het boeren en kopers die termijncontracten afsloten voor de toekomstige aan- en verkoop van bijvoorbeeld rijst of aardappelen. Maar inmiddels wordt die markt overheerst door pensioenfondsen, banken en speculanten.

Zakenbank Morgan Stanley rekende uit dat in 2003 'nog maar' 500.000 termijncontracten voor mais werden verhandeld. In 2008 waren het er 2,5 miljoen, vooral afgesloten door speculanten.

'Die gaat het niet om de oogst, of om vraag en aanbod', zegt De Schutter. 'Ze willen alleen zoveel mogelijk winst maken in zo weinig mogelijk tijd. Daardoor is een speculatieve bubbel ontstaan. In 2008 bereikten de voedselprijzen een hoogtepunt, en dat werd in grote mate veroorzaakt door de speculanten.'

Handelaren in Westerse dealing rooms kopen massaal in, zoals Armajaro vorige maand deed met cacao, drijven dan de prijs op en verkopen daarna met winst.

De cijfers spreken volgens De Schutter boekdelen. 'In 2007 en 2008 zag je de prijzen van bijvoorbeeld rijst, mais en graan verdubbelen in 12 of 15 maanden. Dat heeft niets meer te maken met “normale, marktfactoren, zoals de kwaliteit van de oogst. Dat kan je alleen nog verklaren door speculaties van marktpartijen.'

Arme landen en kleine boeren zijn de dupe.


Rellen

'Het is slecht voor al die landen die voedsel moeten importeren om hun bevolking te voeden, zoals in Afrika beneden de Sahara. Die krijgen betalingsbalansproblemen. Maar ook voor de producenten zelf levert het problemen op. Zij kunnen zich niet beschermen tegen zulke prijsfluctuaties. Kleine boeren kunnen geen verzekeringen afsluiten, ze krijgen geen leningen.'

Het gevaar is nog niet geweken. Na de crisis van 2008 zijn de voedselprijzen nu opnieuw flink aan het stijgen. Armajaro bewijst dat speculanten nog altijd op de loer liggen. In Mozambique, dat gedwongen is op grote schaal voedsel te importeren, braken deze maand nog rellen uit omdat mensen hun eten niet meer konden betalen.

'Dat was niet alleen toe te schrijven aan speculatie op de markten, er speelden ook andere factoren. De munt van Mozambique was minder waard geworden en de graanprijs steeg. Maar speculatie heeft die situatie wel degelijk verder verergerd. De prijzen op de markt veranderen sneller en zijn minder voorspelbaar. Markteffecten worden verergerd door excessieve speculaties die onvoldoende gereguleerd zijn.'


DS, 21-09-2010 (Frank Renout)