actualiteitsforums - Kris Peeters kon Thyssen niet overtuigen om te blijven

Hoe CD&V zijn voorzitter ombracht

Walter Pauli

Marianne Thyssens ontslag is geen vorm van zelfmoord. Ze werd omgebracht. Door de standen, de machten en belangen in haar partij, die niet in staat waren staatsmanschap te tonen.

Partijgenoten zagen hoe het noodlottige zich voltrok: "In de ene week ná de verkiezingen is Marianne nog eens een kilo of drie vermagerd, zo erg trok ze 'het' zich aan." En dus trok Marianne Thyssen haar conclusies. Waarbij 'het' niet alleen slaat op de dramatische nederlaag van Zondag de Dertiende. Van Ongelukszondag, toen de CD&V voor het eerst in zijn bestaan onder de drempel van de 20 procent dook. 'Het' is ook wat voor, maar zeker nadien gebeurde: de onwaarschijnlijk foute lessen die binnen de christendemocratie getrokken werden uit een fatale verkiezingsnederlaag.

Schijn van kalmte

Vooraf dit: Marianne Thyssen behoeft geen heiligenicoon. Ze is een politica, ze kent het tijdelijke van het ambt, het harde van de stiel, de rauwe wetten bij winst en verlies. Zij heeft zich ook nooit een profiel aangemeten van Maagd van Vlaanderen, zoals haar immer zuivere partijgenote Inge Vervotte, de dame die zelden of nooit iets te verwijten valt. En dat een aantal christendemocraten hun conclusies zouden trekken na de meest smadelijke verkiezingsnederlaag uit de geschiedenis, is niet meer dan normaal.

Het heeft zelfs nog relatief lang geduurd. Tot nu zagen we ofwel christendemocraten die opnieuw een toeter opstaken - Kris Peeters zal vanuit Vlaanderen België eens de les spellen, Yves Leterme is nog altijd de stemmenkampioen van West-Vlaanderen, nietwaar? - ofwel van de aardbodem verdwenen leken. Iemand na de verkiezingen nog één krul van Pieter De Crem gezien? Iemand nog een Inge Vervotte of Steven Vanackere ontwaard? Hallo? Open Vld had tenminste nog een Guy Vanhengel om de zwaar falende partijleiding even met de neus in de pijnlijke waarheid te wrijven. Zelfs zo'n eenzame moedige was er in CD&V-rangen niet te vinden.

Ook al bewaarde men naar buiten een schijn van kalmte, intern kolkte het natuurlijk bij CD&V. In 1999 konden de christendemocraten de frustratie wegens hun tanende macht nog botvieren op paars, vandaag was dat veel moeilijker, zeker omdat het er naar uitziet dat de christendemocraten sowieso de door hen zo gewenste staatshervorming mee mogelijk zullen moeten maken, waarvan straks anderen met het auteurschap en dus de pluimen gaan lopen. En dus waren er meteen twee tendenzen in de partij.

De eerste kristalliseert zich rond Kris Peeters: voluit meedoen met de staatshervorming die de tandem Bart De Wever-Elio Di Rupo zal vormgeven, proberen te wegen op het debat, en zo zichzelf toch terug op de kaart zetten. De tweede strekking zegt: achterover leunen. Waarom De Wever straks niet beentje lichten, als het moment gekomen is? Waarbij de onuitgesproken afweging: en die kans komt er gegarandeerd. Waarom niet, zoals vanouds, rekenen op ons apparaat, want de N-VA'ers hebben te weinig fond en te weinig goede mensen (zeker niet op ambtelijke sleutelposities) om, na de euforie van de verkiezingen, ook in de banale maar Wetstraatpraxis het land te kunnen leiden. Die strekking mikt op de uitputting van de troepen van Bart De Wever.

Die tweespalt is in alle discussies en debatten binnen de CD&V voelbaar, maar de kopstukken van die tweede vleugel komen nog niet echt uit de schaduw te voorschijn. Men vermoedt vooral de hand van een aantal ACW'ers: Yves Leterme, Steven Vanackere, Inge Vervotte ook. De Vlaamse vleugel bijt dat de ACW'ers "het nog altijd niet begrepen hebben: Vlaanderen wil dat De Wever slaagt, ook de niet-De Wever-kiezers willen dat, omdat ze dit geblokkeerde land beu zijn. En het ACW kiest voor business as usual." De andere (ACW-) vleugel predikt vooral maat, voorzichtigheid en, waarom niet, wat uitstel: elke 24 uur dat de verkiezingen wéér een dag voorbij zijn, daalt de schok van de stembus. En, zo hopen zij, ook het gezag en de impact van De Wever. Elke nieuwe dag stijgt zo weer hun invloed, kunnen ze weer aftasten en afspraken maken. Menen of hopen ze.

Macht en belangen

Die tweespalt is inherent aan een standenpartij als CD&V, en de politieke tegenstellingen waren er altijd al. Het verschil met vroeger is dat ze nu ook openlijk worden uitgesproken. Op het CD&V-partijbureau vorige week maandag was Hugo Van den Berghe al ongemeen scherp: "Hoelang moeten wij ons nog laten dicteren door een beweging die beweert de vertegenwoordiger te zijn van 1,7 miljoen leden (hij doelde op de vakbond ACV, WP), terwijl de hele CD&V nog amper 700.000 stemmen haalt?"

Men kan dit decoderen als de frustatie van een niet-verkozen man die ineens ontdekt dat België dan toch geen senatoren voor het leven kent, maar zijn rekening klopt natuurlijk wel. En zijn boodschap kwam aan. Versta: wat heeft het ACV/ACW nog aan haar eigen mensen te zeggen? Wat is dus het voordeel van de CD&V om zich te plooien naar de oekazes van de christelijke arbeidersbeweging? En naast die algemeen-politieke analyses speelden er ook bittere menselijke verhalen mee. Dat er over heel Vlaanderen zo weinig borden van Marianne Thyssen te zien waren wordt op het bord van het ACW gelegd. Als alle ACW'ers ook loyaal Thyssen hadden gesteund, had dat misschien niet CD&V kunnen redden maar wellicht wel de veelgeplaagde CD&V-voorzitter veel meer voorkeurstemmen kunnen opleveren. Dat zou al een pleister op de wonde zijn. Nu werd Thyssen vooral zout in de wonde gewreven. Maar Thyssen is Unizo, en dus gaf het ACW niet thuis, zo betogen de niet-ACW'ers binnen CD&V. En die houding wordt nu "deloyaal" genoemd: als Thyssen bereid is het puin te ruimen dat ACW'er Leterme heeft achtergelaten, moet het ACW als leidende christendemocratische stand álle CD&V'ers steunen, en niet alleen die van de eigen obediëntie.

Die interne spaning gaat bovendien niet alleen om stijl en tactiek, om de concrete aanpak van de verkiezingen, maar ook om bikkelharde macht en belangen. De door N-VA voorgestelde splitsing van de gezondheidszorg stuit op actieve weerstand bij de Christelijke Mutualiteiten. De flamingante vleugel - Johan Sauwens, Luc Van den Brande, ook Kris Peeters - wil dat natuurlijk wel, als deel van hun Vlaamse project. Het is een publiek geheim dat Marianne Thyssen mee wilde onderhandelen.

Haar ontslag is dus geen vorm van zelfmoord. Marianne Thyssen werd omgebracht. Door de standen, de machten en belangen in haar partij, die in de lijn van de voorbije jaren niet in staat waren om staatsmanschap te tonen. Ze gingen en gaan elk voor het eigen belang, het verhoopte gewin. Door de andere politieke tenoren, die ook allemaal eerst hun persoonlijke rekening maken. Iemand Yves Leterme al de verantwoordelijkheid van deze verkiezingsuitslag horen nemen? Hij is toch de uittredend premier van een zwaar afgestrafte coalitie?

Partij zonder betekenis

En uiteindelijk overleefde Marianne Thyssen mogelijk niet omdat ook het politieke project van haar partij op sterven na dood is. CD&V heet nog 'christendemocratisch' te zijn, maar dat christelijke is misschien niet om mee te lachen, maar wel om te negeren - dat denken tenminste veel CD&V'ers. En wat blijft dan nog over, behalve het opgefokte Vlaamse profiel, en zo wezenlijk, de wetenschap tot een 'machtspartij' te horen? Een partij van ocharme 17 procent kan geen macht meer garanderen. En een CVP/CD&V die niet staat voor een zekerheid van de quasi-continue macht, is een negatie van zichzelf. Marianne Thyssen is het slachtoffer van een partij die stilaan haar wezen en dus haar betekenis verliest.

Dat is geen conclusie van buitenaf. Het is een oordeel dat ook intern reeds werd gemaakt. Dinsdag, tijdens een veelbesproken vergadering van de CD&V-fracties waarop Marianne Thyssen zelf opvallend afwezig was, kon geen mens meer naast het meningsverschil kijken, de verscheurdheid zelfs. Menig parlementslid zag niet in hoe - letterlijk - "een schisma in deze partij nog lang te vermijden zal zijn".

Zo heeft de CD&V zelf Marianne Thyssen verscheurd. Niet door aversie jegens haar haarzelf; ACW'ers als Jo Vandeurzen lijken oprecht bedroefd om haar opstappen. Maar het is niet persoonlijk. Het is politiek. Het menselijke drama van Thyssens ontslag is een gevolg van een politiek feit: voor CD&V dreigt het einde, of althans een scheiding. Als er steeds minder macht te verdelen is, wat bindt alle CD&V'ers dan? De minzame Marianne Thyssen alleen zeker niet.

DM, 25-06-2010 (Walter Pauli)