actualiteitsforums - Prestaties slechter op gemengde school

Weg met de multicultischool

De politiek en de goegemeente zien het liever anders, maar moslimkinderen gaan beter naar een zwarte dan naar een gemengde school. Nog beter voor hun rapport is een islamschool. Onderwijssocioloog Jaap Dronkers schopt stevig tegen heilige huisjes.

Het zijn explosieve onderzoeksresultaten waarmee de Nederlandse onderwijssocioloog Jaap Dronkers zo vlak voor de rapportentijd komt aanzetten. Kinderen op gemengde scholen - autochtonen en allochtonen - zijn slechter af dan kinderen op witte of zwarte scholen. Leerlingen met een islamitische achtergrond doen het opvallend slechter dan andere migrantenkinderen. En islamscholen zijn helemaal niet zo'n dwaas idee.

Vorige week werd Jaap Dronkers benoemd tot hoogleraar onderwijskunde aan de Universiteit Maastricht. In de rede die hij bij die gelegenheid uitsprak, maakte hij de resultaten bekend van zijn onderzoek naar de leerprestaties van vijftienjarigen in verschillende landen, waaronder ook België (zie kader). De resultaten zijn verrassend en liggen politiek gevoelig.

Mijnheer Dronkers, politici proberen ons al jaren aan te praten dat gemengde scholen zoveel beter zijn. Allochtone kinderen zouden zich optrekken aan de autochtone kinderen en zo betere resultaten halen. Klopt niet, zegt u?

'Neen. Op scholen met een grote etnische diversiteit, waar met andere woorden veel verschillende nationaliteiten in een klas zitten, doen zowel autochtone als allochtone leerlingen het slechter. Het verschil is aanzienlijk. Het niveau ligt al snel een tot twee klassen lager.

Om het concreet te maken: in het derde jaar wordt dan lesgegeven op het niveau van het eerste jaar. Hoe meer nationaliteiten er in een klas zitten, hoe slechter alle leerlingen scoren.'

'Voor alle duidelijkheid: niet het percentage migranten op een school haalt het niveau naar beneden. Het knelpunt is de diversiteit, het aantal nationaliteiten. Die twee worden vaak met elkaar verward, waardoor het beeld ontstaat dat zwarte scholen per se slechte scholen zijn. Dat hoeft niet zo te zijn.'

'Ik ken bijvoorbeeld een zwarte beroepsschool in Amsterdam-Noord die het heel goed doet. Ze kan even mooie resultaten voorleggen als vergelijkbare witte scholen. De school wordt zelfs door Nederlandse ouders gezocht omdat er zoveel discipline is. Leerlingen komen er niet makkelijk weg met allerlei ongein.'

Hoe slaagt die school erin om zulke mooie resultaten te halen?

'Door zich te specialiseren in een beperkt aantal nationaliteiten en het onderwijs daar heel gericht op toe te spitsen. De school volgt niet het normale Nederlandse programma, maar focust echt op de vaardigheden. Alle franjes zijn weggesneden. Aan gymnastiek doen ze niet, op schooluitstap gaan ze niet. Het gaat er om het leren. Natuurlijk betaal je daarvoor een prijs. Maar als je leerlingen niet kunnen rekenen, lezen of schrijven, is het wel leuk dat je een uitje hebt gemaakt of hebt zitten knutselen, maar dat is niet de kern van het verhaal.'

Uw advies is dus dat scholen zich moeten specialiseren. Met andere woorden: dat elke nationaliteit een aparte school krijgt. Een voor de Turken, een voor de Marokkanen, een voor de Joegoslaven, et cetera.

'Zeker, homogene scholen zijn goed voor migranten. Specialisatie helpt schoolprestaties te verbeteren. Tegen zo'n schoolhoofd dat trots verkondigt dat er op zijn speelplaats wel twintig talen gesproken worden, zeg ik: “Man, je bent niet goed bij je hoofd!, Dat is een diversiteit die een school gewoon niet aankan. Leerkrachten moeten dan zoveel moeite doen om al die culturele verschillen te overbruggen dat ze onvoldoende tijd overhouden voor hun eigenlijke taak: kennis overbrengen. Migranten vormen wel een grote groep, maar ze zijn geen homogene massa, al zijn wij en de overheid wel geneigd dat te denken.'

Zijn er wel genoeg scholen voor zoveel specialisaties?

'In de grote steden, zoals Gent en Antwerpen, zijn er die zeker. Het moeten ook niet alleen gemeenschapsscholen zijn die zich specialiseren. Ook katholieke scholen zouden heel goed kunnen kiezen om zich bijvoorbeeld toe te leggen op Marokkaanse kinderen. Wanneer een gemengde school zich specialiseert, is het niet ondenkbaar dat ze ook voor Vlamingen weer aantrekkelijk wordt. In plaats van een school van alle kneusjes bij elkaar in een woeste combinatie wordt het een school die ergens voor staat en waar goed lesgegeven wordt.'

Dus Marokkanen en Vlamingen samen: het kan op zich wel?

'Jazeker. Zolang de groep vrij homogeen blijft, is er geen probleem. Als je Vlamingen samen zet met twintig andere nationaliteiten, dan loopt het mis.'

Blijft de vraag of gemengde scholen niet beter zijn voor de samenleving als geheel. Dan leren autochtone en allochtone kinderen elkaar tenminste kennen, in plaats van angstig langs elkaar heen te leven.

'Dat is een vraag voor de overheid. Daar spreek ik me niet over uit. Ik vind dat het mijn taak is als wetenschapper, zeker bij een onderwerp als dit, om daar geen mening over te hebben.'

Maar de overheid kan u wel om advies vragen.

'Dan zou ik adviseren dat ze dit dilemma aan de burgers voorlegt.'

Dat is een beetje flauw: eerst scherpe uitspraken doen en daar dan geen mening over hebben.

'Kijk: als de overheid per se nationaliteiten wil samenbrengen omdat ze zo voor interculturele vriendschappen is, verwijs ik graag naar Vlaams onderzoek van Mieke Van Houtte uit 2009. Zij heeft heel mooi laten zien dat autochtonen wel meer interetnische vriendschappen krijgen op gemengde scholen, maar allochtonen niet. Het is dus zeer de vraag of op etnisch diverse scholen inderdaad zulke mooie interculturele vriendschappen openbloeien.'

'Ik vind schoolprestaties het belangrijkste. Dat is de sleutel tot emancipatie. Als je geen of een laag diploma hebt, heb je als migrant echt een probleem, ook al heb je dan interetnische vriendschappen. Een etnisch ongeschoolde onderklasse lijkt me op termijn ook bedreigender voor de samenleving. Ik zie ze toch veel liever goed geschoold, om het maar even heel bot te zeggen. Niet dat een goeie scholing het einde van alle problemen is. Er is discriminatie op de arbeidsmarkt, ook daar moet iets aan gebeuren.'

'Scholen zijn er om kennis over te brengen. Dus is mijn advies aan de overheid: ga daar volledig voor. Als je interetnische vriendschappen wil bevorderen, verzin dan iets anders, iets wat daar echt voor bedoeld is. Bestook dat onderwijs niet met taken die het afbrengen van zijn eigenlijke opdracht.'

Een ander punt: moslims zouden beter af zijn op een islamschool dan op een gemengde school.

'Islamitische scholen doen het beter dan gemengde scholen waar leerlingen met allerlei achtergronden samenkomen. Ze scoren niet zo hoog als vergelijkbare witte scholen, maar wel beter dan vergelijkbare etnisch diverse scholen. Dus moslimouders die voor hun kind de keuze hebben tussen een islamitische school of de gemengde buurtschool, moeten niet twijfelen. Op een islamschool is er minder diversiteit en meer specialisatie, ook al zitten daar Turken en Marokkanen samen met Pakistani en Bangladeshi.'

Nog een explosieve conclusie van uw onderzoek: islamitische migrantenkinderen scoren gevoelig lager dan migrantenkinderen met een andere achtergrond, zoals Chinezen, Vietnamezen of Indiërs. Komen moslimkinderen niet gewoon vaker uit sociaal-economisch zwakkere milieus?

'Neen, die verklaring heb ik weggefilterd in mijn onderzoek. Daar ligt het niet aan. Waaraan dan wel? Ik heb een aantal hypotheses proberen na te lopen en de meest voor de hand liggende lijkt me dat ze anders reageren op discriminatie. Bekend Amerikaans onderzoek vergelijkt hoe Koreanen en latino's reageren als ze met racisme te maken krijgen. Wat blijkt? Koreanen gaan nog harder werken. “Ik zal ze eens een poepje laten ruiken,, denken ze, “mij krijgen ze er niet onder., Latino's hebben de neiging om er dan maar de brui aan te geven. Ik vermoed dat deze verklaring hier ook opgaat.'

'Dan vraag je je natuurlijk af waar die verschillende reacties vandaan komen. Heeft het iets met de islam te maken? Niet à la Geert Wilders, denk ik, die ervan uitgaat dat die zwakte in het wezen van de islam zit. Ik vermoed veeleer dat de islam bepaalde kenmerken heeft die ertoe leiden dat deze religie minder succesvol is in onze samenleving.'

'Denk aan de beroemde these van Max Weber over de katholieken en de protestanten en hun omgang met het opkomende kapitalisme. De katholieken hadden daar om verschillende redenen moeite mee. Ze namen het renteverbod strikter en ze spendeerden veel geld aan de versiering van hun kerken, terwijl de protestanten dat geld opnieuw investeerden.'

'De katholieken zijn die achterstand uiteindelijk te boven gekomen. Hetzelfde moeten we nu hopen van de moslims. Waarmee ik niet bedoel dat ze moeten verwestersen. Wel dat ze zich moeten aanpassen aan de nieuwe verhoudingen in de maatschappij.'

Aziatische migranten doen het wel erg goed op school. Beter zelfs dan autochtone leerlingen.

'Dat klopt, en daar heb ik geen verklaring voor. Niet-islamitische Aziaten doen het beter dan autochtonen, die op hun beurt hoger scoren dan moslims. Daar blijft het trouwens niet bij: als er veel Aziatische migranten in een klas zitten, gaan de leerprestaties van alle leerlingen omhoog. Terwijl de aanwezigheid van veel islamitische kinderen het gemiddelde niveau naar beneden haalt. Meer precies: de autochtone en de islamitische kinderen blijven het even goed doen, maar de andere migranten gaan slechter presteren als er veel moslims in hun klas zitten.'

Uw onderzoek bevat ook resultaten uit Australië en Nieuw-Zeeland. Daar doen migrantenleerlingen het beter op school dan in Europa. Hoe verklaart u dat?

'Europa is niet ingericht op migranten. Australië en Nieuw-Zeeland wel, want daar komt iedereen van elders. Die landen hebben altijd al migranten moeten ontvangen, dus ze weten hoe dat moet. In Europa is de discussie heel lang blijven hangen in juridische kwesties rond illegale migratie en gezinshereniging. Terwijl over maatschappelijke processen nauwelijks werd nagedacht. Australië en Nieuw-Zeeland hebben al veel langer en veel principiëler nagedacht over wat het betekent als een migrant daar aankomt.'

Bent u niet bang dat uw onderzoek gekaapt zal worden door extreem-rechts?

'Of door extreem-links. Dat zal ongetwijfeld gebeuren en ik ben er niet bang voor. Ik stuur wel een lezersbrief naar de kranten als ze overdrijven. Nu is de werkelijkheid gelukkig zo bont dat ze in deze studie resultaten vinden die hen bevallen en andere die ze liever niet zullen horen. Dat islamitische leerlingen slechter scoren, is koren op de molen van politici als Geert Wilders en de mannen van Vlaams Belang. Dat islamscholen het beter doen dan vergelijkbare gemengde niet-islamscholen, daar zullen ze doof voor blijven.'

'Er zijn veel aspecten die een samenleving niet leuk vindt aan zichzelf, en er zijn sowieso risico's verbonden met migratie. Die moeten we maar gewoon onverschrokken tegemoet treden. Niet denken: als we er niet over praten, gaan ze wel weg. Neem de discussie over de hogere criminaliteit bij etnische groepen. Die is een feit. Over de interpretatie en de mogelijke oorzaken kunnen we lang met elkaar twisten. Maar ontkennen en zeggen dat het niet waar is, daar wordt niemand beter van. Noch de migranten, noch de samenleving. Als we dat soort feiten massaal verdringen, krijgen we de rekening later dubbel gepresenteerd.'

DS, 26-06-2010 (Ilse Degryse)