actualiteitsforums

Aswolk

Het is geen cadeau, zo'n aswolk. Terwijl tienduizenden gestranden op zoek gaan naar hotels, autobussen, veel te dure taxiritten of, als het echt niet anders kan, plezier en vertier in buitenlandse hoofdsteden, krijgen de thuisblijvers de verhalen op hun bord. De rampspoed, de fysica, de chemie en de meteorologie van de aswolk zijn al bij al snel uitgelegd. Om kort te gaan: je ziet ze niet, je wordt er niet ziek van, ze maakt vliegtuigen kapot en tien procent van je Facebook-vrienden vindt het oponthoud in het buitenland leuk. Of juist niet leuk.

Specialisten spreken elkaar niet al te zeer tegen, Schouppe kan Buizingen even doen vergeten en verandert met geleende autoriteit (dank u, Eurocontrol) keer op keer de dead- en headlines. Getuigenissen leveren slachtofferverhalen op en een handvol tragikomedies. En af en toe een zatte Schot die 'I hate Iceland' roept. Maar ook die verhalen beginnen al snel een tikje op elkaar te lijken. Iedereen heeft zijn vlucht gemist. Iedereen! En iedereen gaat op zoek naar hotels, autobussen, veel te dure taxiritten en vertier in buitenlandse hoofdsteden. Echt waar.

Dus komt, onvermijdelijk en agendeerbaar als een nieuwe BHV-crisis, in elk langer gesprek de diepe opmerking: hoe klein en onmachtig staan wij toch, tegenover de almacht van de natuur. De technologie staat voor niks, maar zo'n onnozel beetje stof zet de mens op zijn plaats. Obama wil tegen 2030 naar Mars, maar een triestige vulkaan met een onuitspreekbare naam moet maar een scheet laten en heel Noordwest-Europa staat aan de grond. Filosofische beschouwingen, poëzie en metafysica vinden we maar ijdel gezwets. Tot de Eyjafjallajökull een protje laat.

Hallo literatuur? Wij dachten meteen aan de Amerikaanse schrijver Don DeLillo, want in zijn roman White noise hangt een gevaarlijke wolk boven de plot. 'Gelijk een vormeloos, groeiend ding. Een donker, een zwart ademend ding van rook': zo staat het op pagina 111. Dit alles om zijn hoofdpersonage, een Duitsonkundige professor in de Hitlerstudies, tot enige gedachten over de sterfelijkheid te inspireren: 'Ze maken me droevig, de mensen en de vreemde rol die we spelen in onze eigen catastrofes'. Ik ken dat gevoel, en u wellicht ook. Maar misschien komt dat inzicht nog een beetje te vroeg: voorlopig lijkt het met de catastrofe nog mee te vallen.

Dan Michel Houellebecq maar, de man die de moslims al beledigde toen dat nog geen Vlaamse volkssport was. Minder evident, want bij hem geen wolken, maar wel een zeer gelijkaardige stilstand van het verkeer. In De koude revolutie vertelt de Fransman over tienduizenden reizigers die niet op hun bestemming kunnen komen. De verplichte vertraging, in zijn geval in Avignon, doet wonderen: 'Als bij toverslag is een reusachtige, beklemmende machine voor een paar dagen stil komen te liggen. Er rees een aarzeling, een onzekerheid; er werd een pauze ingelast, een soort rust daalde over het land.' En hij voorspelt in één moeite ook wat zich in de nabije toekomst in Noordwest-Europa gaat afspelen: 'Natuurlijk heeft de sociale machine zich daarna weer in beweging gezet, en is ze nog sneller, nog meedogenlozer gaan draaien. Wat niet wegneemt dat er een ogenblik van stilstand, van weifeling is geweest, een ogenblik van metafysische onzekerheid.'

De gelijkenissen zijn niet totaal: de gevierde auteur zat niet vast door eeuwenoud gerommel in het binnenste van onze planeet, maar door een banale staking. (Elk land zorgt voor zijn eigen rampspoed. In Frankrijk moet dat een staking zijn.) Het geinige van Houellebecq is, niettemin, dat hij met behulp van een zeer voorbijgaand verkeersinfarct heel even de vinger op de wonde legt. Voorlopig valt zowel in Avignon als in Noordwest-Europa de schade echt wel mee: er is met geen mogelijkheid een vergelijking te maken met de aardbeving in Haïti. En toch zijn we al dagen aan het vertellen en filosoferen.

Dat zou ons een tikje wantrouwig moeten maken. Zou het kunnen dat we de jongste dagen niet de almacht van de natuur aan het contempleren zijn, maar juist onze overwinning op die natuur? Dat we eigenlijk weten dat het allemaal in orde komt? Dat we nu al aan het experimenteren zijn met vliegtuigen die onder of boven de aswolk heen vliegen? De ondertoon van elk bericht laat zich als volgt samenvatten: Etienne en Eurocontrol zullen voor ons zorgen. Eurocontrol: de naam alleen al.

Om écht meer te zijn dan een glitch in the system zal de vulkaan toch nog wat meer zijn best moeten doen. Een vertraging van een paar dagen is hoogst vervelend, een oponthoud van een paar weken zou ons pas echt doen nadenken. En dan niet over de almacht van de natuur. Alleen dan zou 'een soort van rust' over het land neerdalen. Alleen dan zou een aswolk een soort van cadeau kunnen zijn.

DS, 19-04-2010 (Bert Bultinck)