actualiteitsforums - 20 jaar geleden de laatste hoogmis van het communisme?

Twintig jaar geleden kwamen de leiders van het communistische Oostblok voor de laatste keer bijeen voor de viering van 40 jaar DDR in Oost-Berlijn. Sovjetleider Mikhail Gorbatsjov kon DDR-topman Erich Honecker echter niet overtuigen van het nut van hervormingen.

Voor de Oost-Duitse partijleider Erich Honecker vormde de viering van 40 jaar Duitse Democratische Republiek (DDR) een mijlpaal in de Europese geschiedenis. In juni '89 pochte hij nog dat de Berlijnse Muur nog zeker 50 tot 100 jaar zou bestaan. Op de vooravond van de viering marcheerden tienduizenden leden van de communistische jeugd met fakkels door Oost-Berlijn.

De dag erop- 7 oktober 1989- vergastte Honecker zijn collega's uit de andere communistische landen op een traditionele massaparade van de Volksarmee en alle geledingen van de communistische eenheidspartij SED, zoals dat al decennialang gebruikelijk was in het Oostblok.

Toch ging het op het einde fout toen enthousiaste SED-jongeren de eregast, Sovjetleider Mikhail Gorbatsjov, begroetten met de kreten "Gorbi! Gorbi!". Dat eerbetoon aan Gorbatsjov was een slag in het gezicht van Honecker, die halsstarrig weigerde om in "zijn DDR" hervormingen door te voeren zoals Gorbatsjov.

"Wie te laat komt, wordt bestraft"
Ook achter de façade van het feestdiner van Oostblokleiders op de avond van 7 oktober gingen grote spanningen schuil. Zo moest Honecker daar de aanwezigheid van Tadeusz Mazowiecki dulden, de eerste niet-communistische premier van Polen.

Ook met de Hongaarse gasten, hervormingsgezinde communisten, was Honecker niet overdreven vriendelijk. Zij hadden enkele maanden tevoren het IJzeren Gordijn geopend, waardoor 45.000 DDR-burgers met hun Trabantjes naar het Westen waren gevlucht.

Sovjetleider Gorbatsjov greep tijdens het feest de laatste kans om Honecker tot vernieuwing aan te zetten, maar de starre Oost-Duitse leider wou van geen wijken weten. Gorbatsjov liet Honecker dan maar achter met de waarschuwing "Wie te laat komt, wordt door het leven bestraft".

Buiten in de straten van Oost-Berlijn waren intussen tienduizenden mensen aan het betogen voor verandering. Ook zij scandeerden slogans gericht aan "Gorbi". De Oost-Duitse politie trad hardhandig op.

"Wir bleiben hier!"
Binnen de Oost-Duitse partijleiding waren de spanningen intussen steeds groter geworden. Dat 45.000 DDR-burgers tijdens de zomer hun land ontvlucht waren, had tot gezichtsverlies van de partij geleid.

Erger was echter dat er nu ook binnen de DDR steeds meer protest van de bevolking kwam. Op 4 september hield de protestantse Nikolai-kerk in Leipzig een gebedsdienst voor verandering. Het was de eerste van de maandagprotesten die alsmaar groter werden en ook in andere steden werden gehouden.

Bij een van die betogingen verscheen de slogan "Wir bleiben hier! op de spandoeken en die hield een stevige waarschuwing in voor de DDR-leiders. De Oost-Duitsers waren niet langer bang van de geheime politie Stasi en gingen steeds massaler de straat, niet langer om naar het Westen te vluchten, maar om thuis vrijheid te eisen.

Honecker wou zoals in het verleden het protest onderdrukken, maar binnen de Oost-Duitse partijleiding begonnen anderen te werken aan een toekomst zonder hun leider. Het was ook niet hun bedoeling, maar het feest op 7 oktober zou wel de laatste viering van de DDR worden.

Jos De Greef
www.deredactie.be

Eigen mening:
Was het twintig jaar geleden wel echt het einde van het communisme?
Of moeten we ons in de loop van de volgende jaren nog verwachten aan een toenemende invloed van het communisme op ons leven? Daarbij denk ik aan een groeiende macht als China waar het communisme nog steeds hoogdagen beleefd. Ik ben heel benieuwd hoe het onze democratie zal vergaan over twintig jaar. Ik ben er van overtuigd dat er nog steeds een democratie zal zijn, maar toch vraag ik me af of deze niet minder invloedrijk gaat zijn dan nu.