De Koude Sportoorlog is begonnen
 

De Koude Sportoorlog is begonnen


De Olympische Spelen gaan naar Rio de Janeiro, niet naar Chicago, en daar is Jacques Rogge niet rouwig om. Er woedt immers een oorlog tussen de VS en de rest van de wereld over het geld dat met de Spelen gemoeid is, en Rogge zit niet in het Amerikaanse kamp.


IOC-voorzitter Jacques Rogge staat voor een bijzondere uitdaging. Sinds het aantreden van Barack Obama zijn de Verenigde Staten en de rest van de wereld in alle domeinen dichter bij elkaar gekomen, maar niet in de internationale sportpolitiek waar een koude oorlog volop woedt.

In oorsprong is dit de kern van het probleem: de VS beschouwen zich al meer dan een eeuw als de feitelijke eigenaars van de Olympische Spelen. De eerste Amerikaanse pogingen om de Olympische Spelen in te lijven, dateren van 1901. Terwijl sport in Europa bijna uitsluitend een tijdverdrijf was voor de elite, werd sport in de VS een business. Al in 1876 werd de eerste competitie georganiseerd met een loonplafond en herverdeling van talent, kwestie van de zaak spannend te houden en geschikt om op te gokken. De Amerikanen vonden ook nieuwe sporten uit, zoals baseball en American football.

De twee werelden groeiden uit elkaar en alleen de Olympische Spelen zou ze vierjaarlijks bij elkaar brengen, maar de insteek was totaal verschillend. De Europeanen (lees de Engelsen en de Fransen) waren bij de eerste Spelen gechoqueerd toen ze merkten dat de Amerikaanse teams zowaar trainden en fanatiek op de overwinning jaagden. Van in het begin won de VS de meeste medailles en vandaar de sportpolitieke pogingen om de Olympische Spelen bij het Amerikaanse sportbezit in te lijven. Tenslotte: the winner takes it all.


Industriële bakker

In 1932 werden voor het eerst de olympische symbolen geregistreerd. Ene Paul Helms, de visionaire eigenaar van een industriële bakkerij in de Olympische stad Los Angeles, had de rechten op de olympische ringen en het olympische motto laten registeren. Lang nadat de Spelen uit LA waren vertrokken, bakte Helms vrolijk verder. Tot in 1950 het Amerikaans Olympisch Comité (USOC) eindelijk de rechten terugkocht. In de deal stond dat het USOC de eigenaar werd van de olympische gedeponeerde begrippen, logo's en symbolen voor het Amerikaanse grondgebied. Het was de voorbode van een coulisseoorlog in de sport die zijn gelijke niet kent.

Het tweede bedrijf volgde op 8 november 1978 met de goedkeuring van de US Amateur Sports Act, een wet over de promotie van amateursporten, Olympische sporten meestal. Section 110 ging over het tegenwoordig in Olympische kringen zo vervloekte USOC dat bevoegd werd voor de exploitatie op Amerikaans grondgebied van alle olympische symbolen of begrippen.

Op basis van die wet uit 1978 en een niet-opzegbare deal tussen het IOC en het USOC uit 1996, roomt het USOC 12,75 procent af van de Amerikaanse tv-rechten af (280 miljoen dollar) en 20 procent (190 miljoen dollar) van de wereldwijde sponsoropbrengsten van het TOP-programma van het IOC. En als de Spelen naar Chicago waren gegaan, had het USOC in de periode 2013-2016 bovenop die minimaal 470 miljoen marketing- en tv-gelden ook nog eens 250 miljoen dollar geïncasseerd van Chicago's lokale sponsoring. Dat is drie keer meer dan de rest van de wereld samen.

Dus: overal, maar niet naar Chicago. Dat was Rogges onuitgesproken wens voor de voorbije verkiezing van de Olympische Stad van 2016. Sinds zijn aantreden in 2001 hebben de Amerikanen hem aan het lijntje gehouden en weigeren ze te onderhandelen over een nieuwe verdeelsleutel, tot de Denver-akkoorden van dit jaar.

Daarin staat dat de Amerikanen in 2013 voor het eerst over andere percentages zullen praten, in het volle besef dat de ambetanterik Rogge in 2013 moet opstappen. Dàt is de enige reden voor de verwijdering van baseball en softbal van het spelenprogramma in 2005 en nu de afstraffing van de tandem Chicago-Obama, die met meer charisma en een beter dossier een stem minder haalden dan New York vier jaar geleden.

Maar wat als dit nu eens een Pyrrusoverwinning zou zijn? Het uitgerangeerde Canadese IOC-lid Dick Pound, de grootste criticaster van Rogge, liet er deze week in een informele babbel geen twijfel over bestaan. ‘Jullie Europeanen begrijpen de Amerikaanse psyche niet. Als ze het gevoel hebben dat wij hen niet meer moeten — en dat hebben ze inmiddels — dan zullen ze er alles aan doen om de Olympische wereld van hun grondgebied te weren.'


Congres versus IOC

Met het ingaan van Rogges laatste vier jaar als sportpaus, lijkt de Koude Sportoorlog begonnen. Met Pound vrezen nogal wat andere IOC-leden dat het Amerikaans Congres komaf wil maken met dat vervelende Internationaal Olympisch Comité. De pesterijen zouden kunnen beginnen met het belasten van de sponsorsommen en de tv-rechten richting Lausanne, iets wat nu niet gebeurt. Of gewoon verbieden dat het IOC nog op Amerikaans grondgebied contracten kan afsluiten.

Sceptici verwachten ook dat geen enkele Amerikaanse stad zich ooit nog kandidaat zal stellen, tot zich een situatie voordoet zoals in 1978 toen Los Angeles gevraagd werd als alternatief voor de toen enige kandidaat, de onmogelijke optie Teheran.

Als op een dag het Internationaal Olympisch Comité met hangende pootjes terugmoet naar de Amerikanen, zal ze misschien met heimwee terugdenken aan de percentages die ze ooit hadden afgesproken. Nu de Spelen zichzelf organiseren en corrigeren, kent de diplomaat Rogge meteen zijn prioriteiten voor zijn laatste vier jaar. Zijn verleden als zeiler zal van pas komen: winden inschatten, laveren en overstag gaan als het moet.


DS, 08-10-2009 (Hans Vandeweghe)