De Belgische miljarden onder het Franse tapijt
 

De Belgische miljarden onder het Franse tapijt


BRUSSEL - BNP Paribas becijferde het cadeau dat het van de vroegere Fortis Groep kreeg op 800 miljoen euro. Maar er zijn sterke indicaties dat de transfer van bezittingen van Brussel naar Parijs een veelvoud is. Politieke en vooral juridische bezwaren verklaren wellicht waarom de boekwaarde van de vroegere Fortis Bank maximaal weggemoffeld werd. Welkom bij de moeder van de boekhoudkundige camouflages.


'Heb je al eens gezien wat ze met de boekwaarde van Fortis Bank aan het doen zijn?' zei een Fortis-medewerkster vorig jaar in volle crisis. 'Al die miljarden die ze in rook doen opgaan.'

De bankierster wist heel goed waarover ze het had. Fortis Bank had in de loop van haar ontstaansgeschiedenis via talrijke overnames een enorm bedrag aan 'eigendom' (activa) verzameld.

Wat ze toen nog niet wist, is dat de moeder van alle manoeuvres, die van mei 2009, nog moest komen. Een boekhoudkundige waarde van 31,7 miljard werd vakkundig teruggebracht naar 7 miljard. Operatie 'camoufleer de binnengehaalde Belgische miljarden' geslaagd?

Fortis Bank was de optelsom van een veelvoud van overnames: ASLK, Generale Bank, Fintro (ex-NMKN), de Bank van de Post, Fortis Bank Luxemburg (BGL), Fortis Bank Turkije (ex-Disbank), VSB Bank, Generale Bank Nederland, ABN Amro Nederland, Fortis Asset Management enzovoort.

Het afsplitsen van de Nederlandse bankactiviteiten trok een zwaar spoor door de eigenlijke boekwaarde van de bezittingen. Maar na die overname bleef nog veel over. Je zou kunnen zeggen dat de Belgische banktak, Luxemburg, Turkije, de fondsentak, de private banking, en het internationale netwerk (op Nederland na) er nog altijd waren. Alleen al de Belgische banktak bestond nog altijd uit de vroegere ASLK, G-Bank, NMKN, Bank van De Post.

Dat BNP Paribas al dat moois tegen dumpingprijzen kon binnenhalen, was ongehoord en voor de Franse bank die vroeger nog op gelijkwaardige 50/50-basis met Fortis had willen fuseren, een unieke kans. Op de slides van BNP Paribas stond het als volgt: 'A unique opportunity to expand BNP Paribas's Pan-European Footprint'.

Maar het Belgische publiek kreeg een ander beeld voorgeschoteld. De politieke drumstellen hamerden constant op de ellendige situatie waarin de bank zich bevond. De aandeelhouders moesten immers overtuigd worden de crisisverkoop goed te keuren. Er verschenen zelfs berichten over hoe alle brandweerlui gemobiliseerd werden in het geval van een neen-stem. Dat zou meteen het armageddon voor Fortis zijn, heette het. Was de paniek bij de bewindslui echt zo groot?

Op 30 juni van vorig jaar had Fortis Bank Belgium, ondertussen omgedoopt tot BNP Paribas Fortis (BNPP Fortis), nog een eigen vermogen van 31,7 miljard euro. Op 6 oktober 2008 toonde BNP Paribas wat van Fortis Bank Belgium overbleef na drie dramatische ontwikkelingen: de kapitaalverhoging door de Belgische staat, de Nederlandse scheiding en de verkoop van de andere delen in het weekend van 4 en 5 oktober aan de Franse bank.


De Nederlandse pil

Na de Belgisch-Nederlands-Franse passage bleek de boekwaarde gehalveerd tot 15,7 miljard euro. In welke mate had BNP Paribas daarin al de hand? Met andere woorden, werd een plaatje gekneed op Franse maat? Daarom is het zinvol om enkele effecten uit elkaar te halen: de kosten van de Nederlandse scheiding versus de kosten van de Franse overdracht.

De grootste impact is op het eerste gezicht het afstoten van ABN Amro. Fortis bank had 24 miljard euro betaald voor die overname, waarvan de boekwaarde slechts 4,4 miljard was of een overnamepremie (goodwill) van 19,6 miljard euro.

Dat is een diep cijfer dat anderzijds voor een stukje goedgemaakt werd door een positieve aanpassing op Fortis Bank Nederland. De pil van ABN Amro werd dus wat verguld.

Vandaar dat je in het bovenstaande schema tevergeefs zoekt naar de pil (van 19,6 miljard). Er is nog een reden: de te slikken pil is immers het verschil tussen wat je betaald hebt en wat je bij de verkoop kreeg. We weten dat in de brutale Nederlandse scheidingsnacht 12,8 miljard betaald werd voor de Nederlandse bankactiva (ABN Amro en Fortis Bank Nederland).

Dat is boekhoudkundig in het schema als volgt verwerkt: een afboeking op ABN Amro van 11,9 miljard en een plus op Fortis Bank Nederland van 5,1 miljard. Of per saldo een boekhoudkundig verlies op de Nederlandse bankscheiding van 6,8 miljard euro. Dit los van het verzekeringsverhaal.


Arbitraire aanpassingen

Als op 6 oktober BNP Paribas een plaatje publiceert met een (rest)boekwaarde van 15,7 miljard euro voor de Belgische bank, gaan de wenkbrauwen binnen de bank wel omhoog, maar lijkt de buitenwacht overweldigd door het crisisgevoel.

Daarom wordt weinig aandacht besteed aan een afboeking van 9,4 miljard euro waarvan naderhand zal blijken dat ze maar moeilijk uit te leggen is.

In het preliminair verslag van de door het hof van beroep aangestelde experts, het verslag Horsmans-Van Gerven, doen de experts een zeer bescheiden poging om klaar te zien. Maar in het definitieve verslag bedekken ze een en ander met de mantel der liefde.

Het preliminair verslag zegt dat de afboeking van 9,4 miljard euro een forfaitair karakter heeft dat moet gezien worden in een context van extreme urgentie.

De experts zelf wijzen erop dat ze op hun beurt wegens urgentie niet hebben kunnen nagaan of de cijferdans wel gefundeerd was. In hun definitief verslag laten ze dat wegvallen en wordt er geen nieuw licht geworpen op de afboeking.

In het crisisweekend werd de pen omtrent de 9,4 miljard als volgt gehanteerd: 3,2 miljard afboeking op de portefeuille gestructureerde kredieten, anderhalf miljard op belastingen in de VS, 0,7 miljard op kredieten, 0,8 miljard extra voorziening voor het pensioenfonds, 0,6 miljard verlies op de aandelenportefeuille, 0,7 miljard op asset management enzovoort (sic). De enzovoort moet ervoor zorgen dat men uitkomt op de 9,4 miljard euro.

Het houdt hier nog niet op. Er was ook nog een afboeking van 4,4 miljard euro op goodwill en intangibles. Over welke goodwill het gaat, is niet duidelijk.

In het prospectus dat BNP Paribas uitgaf in verband met de kapitaalverhoging voor de overname van aandelen BNP Paribas Fortis, staat dan weer een interessante passage. Bij het lanceren van de 'bad bank', waarin de gifkredieten zouden worden ondergebracht, heeft de Belgische bank gifkredieten verkocht waarvan eind 2008 de waarde op 9,2 miljard euro in de boeken stond.

Die kredieten zijn aan de bad bank verkocht voor 11,9 miljard euro. Dat leverde voor de Belgische bank een bonus op van 2,5 miljard euro die aan het eigen vermogen toegevoegd werd.


Politiek probleem

Het wordt soms vergeten, maar het betekende wel dat de Fransen een gesaneerde Belgische bank kochten. De probleemkredieten waren afgesplitst.

Half mei van dit jaar wordt BNP Paribas dan eindelijk eigenaar van de (gesaneerde) Fortis Bank België, herdoopt in BNP Paribas Fortis, en daarmee ook van het vroegere Fortis Bank Luxembourg (BGL). Die hing gedeeltelijk onder BNP Paribas Fortis.

Op het moment van de effectieve overname moeten de Fransen een openingsbalans opstellen en het eigen vermogen dat ze verwerven, in hun boeken opnemen. Ondanks het feit dat dit eigen vermogen al aardig naar beneden gemept is, blijft het een politiek zeer delicate oefening.

Nu zal duidelijk worden hoeveel boekwaarde de Fransen binnenhalen en hoeveel ze effectief betalen. Zoals bekend betaalden ze in aandelen BNP Paribas.

Bij de verkoop in het tweede reddingsweekend had de regering-Leterme een optimistische 68 euro als waarde op het aandeel BNP Paribas geplakt. Dat betekende dat de Fransen 121,3 miljoen aandelen moesten uitgeven als tegenprestatie voor de 75% van de Belgische bank.

Op 13 mei, de dag van de effectieve overname, geldt alleen nog de realiteit: wat is het aandeel BNP Paribas op de beurs waard? 's Ochtends bijna 46 euro, 's avonds (slotkoers) 42,34 euro.

Dat betekent dat de Fransen slechts 6,2 miljard euro betalen voor de Belgische bank plus een stuk van de Luxemburgse bank. Meteen dreigt een ernstig politiek probleem. Want de Belgische bank had ondanks de vele afboekingen (zie schema 1) toch nog een eigen vermogen van 15,7 miljard euro.

Het lossen van de toxische kredieten had daar nog een kleine winst aan toegevoegd, weten we uit het prospectus. De openingsbalans toonde de kloof: grofweg 18 miljard eigen vermogen waarvoor dus een tegenprestatie van 6,2 miljard voor betaald werd. Akkoord, BNP Paribas verwierf maar 75% van de Belgische bank, maar toch.

Hoe moest die kloof - zeg maar een miljardencadeau aan Parijs - uitgelegd worden aan het Belgische publiek? En dat op een ogenblik dat er nog verschillende juridische procedures zijn van ontevreden Fortis-aandeelhouders?


Ultieme camouflage

Wat volgt is een rondje ultieme camouflage of een nieuwe ronde afboekingen. De Belgische bank wordt boekhoudkundig nog eens uitgekleed. Aan het eind van de ultieme uitkleedpartij blijft van de 18 miljard euro waarde nog maar 7 miljard over en houdt BNP Paribas de buitenwereld voor dat het cadeau beperkt is tot 800 miljoen euro (badwill).

Er volgt een reeks afboekingen waar BNP Paribas volgens getuigen op zijn pers- en analistenmeeting schimmig en zenuwachtig over doet. Afboeking van meerwaarden en 'geïncorporeerde activa', balansposten die tegen fair value worden geboekt, kredietrisico's et assimilé, andere (sic).

De slide van BNP Paribas heeft als conclusie dat de bank 6,2 miljard betaalde in ruil voor een eigen vermogen van 7 miljard. De Fransen kunnen meteen 800 miljoen euro boeken als 'badwill'. Dat is het omgekeerde van goodwill. Fortis betaalde bijvoorbeeld circa 5 keer de boekwaarde voor ABN Amro (24 miljard voor 4,4 miljard boekwaarde). BNP Paribas betaalde niet eens de boekwaarde voor de Belgische bank.

Charles Demoulin van Deminor merkt op dat de hele zaak veel vragen oproept en dat BNP Paribas de vragen niet beantwoordt. Hoe groot is de werkelijke omvang van het cadeau aan Frankrijk? BNP Paribas heeft er om politieke redenen geen belang bij het cadeau te groot voor te stellen. De Belgische onderhandelaars hebben niets om trots op te zijn.

Na de dans van zeer conservatieve afboekingen, mag men verwachten dat er in de toekomst een periode komt waarin BNP Paribas talrijke terugnamen van afboekingen zal kunnen doen. Het probleem is dat die vandaag (latente) meerwaarden straks in de hele groep verdwijnen. We zullen het dus nooit weten.

Ondanks de ultieme camouflage had BNP Paribas toch goed nieuws voor zijn aandeelhouders. De overname van de Belgische bank verhoogt de boekhoudkundige waarde van het aandeel BNP Paribas van 36 euro per aandeel tot 38,5 euro per aandeel.

Philip Bodson, ex-bestuurder van Fortis, heeft wellicht geen ongelijk als hij zegt dat BNP Paribas een zeer goede zaak heeft gedaan.


DS, 26-09-2009 (Pascal Dendooven)