Oorlogsrecht onder druk
 

'Oorlogsrecht onder druk'


De Conventies van Genève, die de regels van het oorlogsrecht bepalen, bestaan vandaag precies zestig jaar.


Waarom zijn de Conventiesvan Genève zo belangrijk?

De Conventies leggen de regels vast voor de bescherming van de burgerbevolking bij gewapende conflicten en vormen zo de hoeksteen van het internationaal humanitair recht, zegt Axel Vande veegaete, hoofd Internationale Zaken van het Rode Kruis-Vlaanderen. 'Na de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog werden ze op 12augustus 1949 door alle staten van de wereld erkend en onderschreven, wat ze echt universeel maakt.'

De Conventies van Genève werden in 1977 aangevuld met een protocol dat ook de regels bij interne conflicten vastlegde -in 1947 was aan dat aspect slechts één artikel besteed. Dat lag en ligt nog altijd gevoelig, omdat staten zweren bij hun soevereiniteit en niet tuk zijn op veel inmenging in wat ze als hun interne keuken beschouwen.

Er kwam ook een aanpassing van de regels inzake het gebruik van wapens en tactieken tijdens gewapende conflicten.


Hoe zijn de Conventies erop hun 60ste aan toe?

'De perceptie is vaak dat de regels niet gerespecteerd worden', zegt Koen De Groof, expert humanitair recht bij Broederlijk Delen. 'Maar zelf ben ik van het tegendeel overtuigd: ze worden meer gerespecteerd dan geschonden. In moderne legers is de cultuur van het internationaal humanitair recht geïntegreerd in de opleiding van de soldaten -ook al omdat de regels een leger niet beletten om een oorlog te winnen. En als ze geschonden worden, wordt er uitvoerig over bericht.'

Uit een peiling die het Internationaal Comité van het Rode Kruis in Afghanistan, Colombia, Congo, Haïti, Libanon, Liberia en de Filipijnen liet uitvoeren, blijkt dat 'de basisideeën van de Conventies van Genève steun genieten bij personen die daadwerkelijk in conflictzones hebben gewoond', zegt Vande veegaete. 'Maar de studie legt ook bloot dat de waargenomen impact van de regels in de praktijk veel zwakker is dan de steun die ervoor werd uitgesproken.'


Hoe komt het dat de Conventiesonder druk staan?

'Zoals we zien in landen als Sudan of Congo is een van de grote problemen dat gewapende groeperingen actief zijn die geen duidelijke bevelstructuur hebben. Het is dan ook moeilijk om regels af te dwingen of overtreders te bestraffen', zegt De Groof. 'Daarbij komt dat strijders van gewapende groeperingen als Hamas in de Gazastrook of de Tamil Tijgers op Sri Lanka volgens de regels geen recht hebben op het statuut van krijgsgevangene. Ze kunnen daardoor berecht worden, ook als ze geen oorlogsmisdaden hebben begaan. Dat neemt de motivatie weg om de Conventies te respecteren, omdat ze weten dat ze sowieso bestraft zullen worden als ze gearresteerd worden.'

Axel Vande veegaete merkt op dat 'het belang van het internationaal humanitair recht steeds meer in vraag werd gesteld naarmate de conflicten ingewikkelder werden en er fenomenen als terrorisme en asymmetrische oorlogsvoering opstaken.'


Hoe kan men het oorlogsrechtweer versterken?

'In artikel 1 van de Conventies staat dat landen de regels moeten respecteren en doen respecteren', zegt Koen De Groof. 'Als landen dat niet zelf doen, dan is het aan andere landen om respect voor de mensenrechten op te nemen als factor in de bilaterale relaties. Tijdens de jongste oorlog in Gaza zagen we van de kant van Israël een totale escalatie. Toch stonden de landen van de Europese Unie op het punt om de bilaterale relaties met Israël uit te breiden -wat het verkeerde signaal is.'

'Daarnaast ligt de sleutel in meer bestraffingen van overtreders. De laatste twintig jaar is op dat vlak enorm veel gebeurd, met de oprichting van het Joegoslavië-tribunaal, het Rwanda-tribunaal, het Speciale Tribunaal voor Sierra Leone en het Internationaal Strafhof. Men gaat dus in de juiste richting.'


DS, 12-08-2009 (Bart Beirlant)