Rector is geen manager, universiteit geen bedrijf
 

Rector is geen manager, universiteit geen bedrijf


De inrichtende overheid van de Leuvense Universiteit heeft beslist het mandaat van haar rector Marc Vervenne niet te verlengen. Bart De Strooper fronst de wenkbrauwen: 'Door zo kort op de bal te spelen dreigen we als universiteit de ziekte van de politieke en de financiële bedrijfswereld op te lopen: kortetermijndenken, snelle winst om de winst, oppervlakkige resultaten.' Woensdagavond werd aan alle professoren in Leuven een laconieke e-mail gestuurd dat het mandaat van hun rector niet langer zou verlengd worden. In de kranten mochten we wat uitleg vinden. Er had een - reglementair voorzien - evaluatieproces plaatsgevonden (maar door wie? Welke vragen werden er gesteld?) en het universiteitsbestuur (wie stelt die mensen aan? Aan wie leggen zij verantwoording af?) had dan besloten dat rector Vervenne onvoldoende manager was om de functie verder in te vullen.


Het is een enorme contradictie dat een kleine groep van mensen iemand evalueert die door de hele universiteitsgemeenschap gekozen werd. Waarom niet aan die hele gemeenschap gevraagd of de rector goed heeft gewerkt? De pijnlijke, ondermijnende en eerlijk gezegd voor de meesten van ons obscure procedure die nu werd gevolgd is geen geloofwaardig alternatief voor zulke verkiezingen.


Vragen

Veel vragen moeten gesteld worden en de volgende maanden zullen hopelijk niet alleen een nieuwe rector maar ook een antwoord opleveren op de vraag wat voor universiteit en wat voor rector wij eigenlijk nodig hebben.

Wanneer is een rector een goede rector? Geen eenvoudige vraag, gezien de complexiteit van de universiteit. Wat goed is voor één deel van de universiteit is het daarom nog niet voor een ander. De groep biomedische wetenschappen, waartoe ik behoor, werd in elk geval goed geleid door de mensen die de rector hier heeft aangesteld. Kwam de rector tekort als manager? Misschien heeft zijn gebrek aan management (bemoeienis?) wel juist toegelaten dat wij goed konden functioneren. Is die vraag eigenlijk aan bod gekomen in de evaluatie?

Een evaluatie na 3,5 jaar bestuur is onverantwoord snel. Ieder ernstig project aan de universiteit neemt gemakkelijk 4 tot 5 jaar om tot rijping te komen, kijk maar naar de duur van onze opleidingen bijvoorbeeld. Door zo kort op de bal te spelen dreigen we als universiteit de ziekte van de politieke en de financiële bedrijfswereld op te lopen: korte termijn denken, snelle winst om de winst, oppervlakkige resultaten.

Voor de universiteit is deze evaluatie bovendien ronduit een beschamende vertoning. Er wordt de indruk gewekt dat we jarenlang slecht geleid zijn geweest, terwijl de eerlijkheid gebiedt om te zeggen dat Leuven het op vele vlakken wel goed heeft gedaan. Bovendien zal het machtsvacuüm dat nu is ontstaan, veel meer schade veroorzaken dan het zogenaamd gebrek aan doortastendheid van de rector dat sommigen nu als probleem naar voren schuiven.

De laatste vraag gaat over de essentie van het probleem. Heeft een universiteit een manager nodig? Wij zijn een school, een onderzoeksinstelling, een ziekenhuis, en geen bedrijf. Managers kijken naar winst, maar voor de universiteit is geld geen doel op zichzelf, het is een middel om onze doelstellingen te realiseren. Natuurlijk moeten wij onze centen goed beheren. Maar dat is de zaak van onze beheerder en die doet zijn job bijzonder goed. Wij hebben geen aandeelhouders aan wie we geld moeten uitkeren.

Onze rol is kwalitatief: is ons onderwijs, ons onderzoek, onze medische zorg, onze bijdrage aan het maatschappelijk debat goed en betekenisvol? Moeilijk te beantwoorden vragen die veel nadenken, visie en vooral veel geduld vergen. Top down denken van de manager is bovendien niet de beste manier om creativiteit te stimuleren. Bomen groeien traag van beneden naar boven. Het succes van een universiteit hangt af van de creativiteit van de basis, de rector moet enthousiasmeren en visie ontwikkelen, kunnen luisteren, mensen samen brengen en ruimte geven.

Misschien dat goede managers dat ook allemaal doen, maar ze worden wel op hun aandelenkoers geëvalueerd. In mijn sector bijvoorbeeld, het alzheimeronderzoek, leidt dit ertoe dat veel bedrijven geregeld excellent onderzoek moeten stoppen van hun managers omdat het niet direct commercieel toepasbare resultaten zal opleveren.


Wijsheid

Ik hoop dat de universiteit het recht blijft opeisen om dat soort fundamenteel onderzoek met zijn risico's maar ook zijn doorbraken te blijven uitvoeren. De ware uitdaging voor de universiteit in de volgende maanden is of we een alternatief kunnen ontwikkelen voor deze managementcultuur die door onze beleidsmensen zo hoog wordt aangeslagen. Het is eigenlijk absurd, net wanneer zowat iedereen overtuigd is na de beurscatastrofes van de laatste maanden, dat managers zeker niet garant staan voor een wijs beleid, juist de universiteit zou op zoek gaan naar een 'manager'. De ultieme toets voor een rector is niet zijn management maar zijn wijsheid. Heeft de evaluatieprocedure ook de vraag gesteld of deze rector 'een wijs beleid' heeft proberen te voeren?

Bart De Strooper is gewoon hoogleraar KU Leuven. Hij doet onderzoek naar alzheimer.


DM, 05/12/08