België in de lift
 

België in de lift


In het voormalige paleis van Nicolae Ceausescu (1918-1989) in Boekarest is het vaak lang wachten op de lift. Die wordt, ook nu nog, bediend door een dame die, zittend op een krukje en nauwelijks opkijkend van een tijdschrift vol glunderende Hollywoodsterren, de hele dag op en neer reist, en al die tijd ijverig op knopjes drukt. In de lift zijn negen plaatsen, eigenlijk acht, want de liftgirl neemt natuurlijk de plaats van iemand anders in, van iemand die niet alleen de lift wenst in te stappen, maar hem ook spoedig wil verlaten.


Er werken vele mensen in dit gebouw, het op één na grootste ter wereld. Dus sta ik lang te wachten, samen met mijn collega David Little, uit Harvard. 'Ik heb veel van je geleerd', zegt David, en ik glim van trots. Zie je wel dat professoren van Harvard nog iets kunnen leren van hun collega's uit het kleine Vlaanderen waar, het moet worden gezegd, de universiteiten dankzij een intense kwaliteitscontrole hoge toppen scheren. Wij zijn vaak te bescheiden, u neemt mij de woorden uit de mond. 'Ja, ik weet nog exact wat je mij leerde', vervolgt David. 'Vorige keer heb je haarfijn uitgelegd hoe ik haar naam moet uitspreken. Clijsters. Niet Clisters. Maar Clijsters, met een tweeklank. Eeeeei. Clijsters. Kim Clijsters. She retired, didn't she?' Harvard-Leuven, één front. Allebei topuniversiteiten, behalve misschien Harvard.

Toch is David ernstiger dan vorig jaar, toen ik hem voor het laatst zag. Misschien wel omdat hij dit jaar vijfenzeventig wordt, en dat doet wat met een mens. Beroemdheden geboren in 1933, ze veranderen. Bij Mark Eyskens werden tijdens een routineonderzoek sporen van ernst aangetroffen, en ook kardinaal Danneels is niet langer het lachebekje van vroeger.

'Wat is dat toch allemaal in België?', vraagt David Little bezorgd. 'Vorig jaar dacht ik dat het niet ernstig was. Een beetje balorigheid. Maar nu begin ik echt te denken dat het slecht gaat aflopen.' Voor alle helderheid: slecht aflopen betekent voor buitenlanders het einde van België. Dus ook de onafhankelijkheid van Vlaanderen zien ze als een treurige gebeurtenis, net als het ontstaan van de heilsstaat Wallonie-Bruxelles. Zo redeneren mensen nu eenmaal. Bij een scheiding zijn ze droevig gestemd, bij een huwelijk zijn ze blij, hoewel het huwelijk de voorbode van de scheiding is, en de scheiding de poort naar de vrijheid. Dat vertel ik David, terwijl we nog altijd op de lift staan te wachten.

'Wat kan er jullie samenhouden? De koning?' Ik weet niet hoe ik kijk, maar hij vraagt: 'Houden jullie dan niet van hem?' Wat een vraag. Wat kun je daar in godsnaam op antwoorden? Wie in ons land van de koning houdt, is een madame, van vooraan in de tachtig, en woont in Brussel. Maar ik beweer niet dat wij niet van de koning houden. Met niemand anders wordt evenveel gelachen en gespot. Belangrijk. Met iemand die je haat kun je immers wel even lachen, maar je blijft het niet doen. Daarvoor zijn de gevoelens te wrang. Grappen over Hitler maak je misschien soms, maar je gaat er geen hele avond mee door.

Tja. Wat bindt ons? Niet de taal. Niet de muziek. Niet de televisiesterren. Niet de literatuur. Zelfs niet de koning, want hoewel alle Belgen hem een beetje nodig hebben, is hij in het zuiden eerder het voorwerp van eerbied, en in het noorden van spot. Er is weinig dat ons bindt. Hoe kan dan een land blijven bestaan, vraag ik mij hardop af.

Wij stappen eindelijk de lift in. Terwijl de liftgirl haar magazine sluit en op de knop drukt, valt haar decolleté verrassend ver open. Ik zie het amper, België is belangrijker. 'Maar als jullie zo weinig gemeen hebben, waarom gaan jullie dan uit elkaar?', vraagt David. 'Wie nauwelijks wat gemeenschappelijks heeft, hoeft ook geen ruzie te maken. Almost nothing in common. Dat zijn de huwelijken die blijven.' Ik kijk hem even zijdelings aan. Ik weet dat hijzelf één vrouw, drie kinderen en vijf kleinkinderen heeft. Tegelijk vraag ik mij opeens af hoe dat dan wel kan, bij ons in België: niets met elkaar hebben, en toch ruzie maken. Misschien bindt ons meer dan wijzelf denken. Anders zouden we niet zolang vergeefs onderhandelen. De gevoelens zijn niet dood genoeg om tot een zakelijke boedelscheiding over te gaan.

De lift bereikt de tweede verdieping. Iemand wacht ons op. Vlug, vlug, er wordt een groepsfoto gemaakt. David staat, gezien zijn lengte, op de derde rij in het midden. Ik mag postvatten op de eerste rij, links, naast Blandine Chelini, die er in werkelijkheid even knap uitziet als op de foto die De Standaard door een kleine slordigheid vergat naast deze column af te drukken. De groepsfoto. Wat hebben wij met elkaar? Iets. Niet genoeg om samen te blijven. Meer zelfs, het is vrijwel zeker dat wij met exact dezelfde groep nooit meer samen op een foto zullen staan.

Rik Torfs is hoogleraar kerkelijk recht


DS, 18-09-2008