actualiteitsforums - BV's voor Bulgarije

BV's voor Bulgarije

Televisiepresentator Chris Dusauchoit trok deze week ten strijde tegen wanpraktijken in Bulgaarse instellingen. JORN DE COCK heeft enkele bedenkingen.

Vlaanderen heeft een nieuwe fascinatie: Bulgaarse weeshuizen. Ik twijfel niet aan de oprechte verontwaardiging van initiatiefnemer Chris Dusauchoit, maar het tragische verhaal roept ook vragen op.

Ten eerste over de manier waarop dit verhaal in het nieuws is gekomen. Als we oprecht bekommerd zijn om de wantoestanden in Bulgaarse weeshuizen - die in beeld werden gebracht door een BBC-reportage die in Groot-Brittannië al werd uitgezonden op 13 september - waarom werd die reportage dan vorige maandagavond op Canvas om middernacht uitgezonden? De Bulgaarse weeshuizen waren aanvankelijk geen nieuwsitem, het journaal en onze politici vonden het onderwerp pas interessant toen een BV vier dagen later zijn verontwaardiging uitdrukte. Daarna kwam de mededeling dat de reportage vanavond op Eén wordt heruitgezonden. Is dit het nieuwe model van nieuwsverslaggeving? De waarde van een verhaal wordt bepaald door de vraag of een BV om middernacht nog wakker is en een campagne wil starten.

Dat is niet zomaar een technische opmerking. De indruk bestaat al langer dat vele Vlaamse media stiefmoederlijk omspringen met (vooral) buitenlands nieuws. Zonder binnenlandse invalshoek wordt het steeds moeilijker om nog een buitenlands onderwerp 'verkocht' te krijgen. Het gevolg is dat het Vlaamse publiek - inwoners van een van de rijkste regio's ter wereld die zich beroept op een traditie van internationale openheid - steeds slechter geïnformeerd is over wat zich afspeelt in een wereld die nog nooit zo klein was als vandaag. Als Vlaanderen al bezig is met het 'nieuwe Europa', gaat het vooral over het aantal Poolse loodgieters in Brussel of de 'rondtrekkende Oost-Europese dievenbendes'.

In die zin is het weinig verrassend dat ook het Bulgaarse verhaal zonder veel context wordt gebracht. Het verhaal blijft nog te veel: Bulgaren, berucht om hun snorren en ruwe manieren, zijn slechte mensen die hun kinderen met graagte mishandelen en het is de hoogste tijd dat een beschaafd land als België dat voor hen gaat oplossen. De trieste werkelijkheid is dat de situatie in de Bulgaarse weeshuizen vandaag beter is dan vijf jaar geleden en veel beter dan tien jaar geleden. Hardvochtig gezegd: op de muren staat geen schimmel meer en de kinderen zitten doorgaans niet meer in hun eigen uitwerpselen. Dat de situatie mensonwaardig blijft, zegt iets over het sociale slagveld waardoor Centraal- en Oost-Europa nu al decennia moet waden.

Het zou gemakkelijk zijn als we daarvoor een eenvoudige schuldige konden aanwijzen. Eerst was er het communisme dat zijn eigen faillissement veroorzaakte. Daarna volgde de enorme miserie van de wederopbouw van de jaren negentig. Nog altijd heerst er veel corruptie, de overheid blijft inefficiënt, en voor het gros van de bevolking werd het een kwestie van overleven - wat ze deed met een bewonderenswaardige hardnekkigheid. Vanuit het buitenland kwamen er steun en investeringen. Maar evenzeer hoorde ik vorig jaar in Bulgarije een Belgische bedrijfsleider een landgenoot uitlachen omdat die zijn Bulgaarse werknemers een maandloon van omgerekend 400 euro gaf. De eerste bedrijfsleider betaalde de helft. 'Daarvoor doen ze het ook'.

De reportage over de weeshuizen toont ook een schrijnend gebrek aan goed opgeleid verplegend personeel. Nochtans zijn er vooral in de hoofdsteden degelijke opleidingen in de verpleegkunde. De beste elementen daar kunnen, nadat ze op kosten van de lokale belastingbetaler zijn opgeleid, meteen aan de slag in Nederland, Canada, Groot-Brittannië of... België.

En ondanks dat alles is de situatie vandaag in heel Centraal- en Oost-Europa toch veel beter dan in de jaren negentig. Tegelijk roepen zowel de plaatselijke bevolking als buitenlandse waarnemers al jaren dat er een sociale inhaalbeweging nodig is. Er zijn meer middelen nodig, opleidingen, een mentaliteitsomslag, jobs, menswaardige inkomens, een sociaal vangnet. Zo'n sociaal beleid is duur en rendeert alleen op de lange termijn (Vlaanderen heeft na veertig jaar van ongeziene rijkdom overigens nog altijd wachtlijsten voor de opvang van gehandicapten).

Dat Vlaanderen nu plots wel aandacht heeft voor zijn nieuwe buren, valt ondanks de tragische omstandigheden toe te juichen. Alleen vraag ik me af wat die 'delegatie' volgende week in Bulgarije gaat doen, met zegge en schrijve 250.000 euro. Komt er een konvooi van politici van de federale regering, gewesten en partijen, vergezeld door een mediacircus, elk op zoek naar een eenmalige photo opportunity met gehandicapte kindjes die er triestig genoeg uitzien? Het weeshuis uit de reportage is, vier maanden na de BBC-uitzending, alvast opgepoetst.

Of kan het correct, praktisch en met een oog op de lange termijn? Nu Vlaanderen toch naar het oosten kijkt: er zijn ook nog vreselijke bejaardentehuizen in Servië, verschrikkelijke gevangenissen in Roemenië, gammele ziekenhuizen overal op het platteland, opvangtehuizen voor vrouwen die in de prostitutie zijn gedwongen, en acht miljoen Roma-zigeuners onder de armoedegrens. Lokale ngo's, opvallend vaak geleid door sterke vrouwen, zijn al jaren aan de slag om aan die wantoestanden iets te doen. Soms ook met een bewonderenswaardige maar kleinschalige hulp van kleine Vlaamse organisaties en instellingen. Hopelijk moeten zij niet allemaal wachten tot een BV en daarna de rest wakker schiet.

Jorn De Cock is redacteur Buitenland van deze krant. Hij schreef dit opiniestuk in eigen naam

DS, 23-01-2008