Nieuw EU-referendum afgewezen
 

Nieuw referendum afgewezen

Het kabinet heeft gesproken, het vindt een referendum over het nieuwe Europese verdrag niet nodig. Maar het politieke debat is niet afgesloten. De SP, gesteund door een aantal oppositiepartijen, wil via een initiatiefwet alsnog een referendum afdwingen. De PvdA-fractie is verdeeld over de vraag of zij met de oppositie mee zal doen.


Het is jammer als het initiatief van de SP zou slagen. Het kabinet wil wijselijk niet opnieuw aan zo’n referendum beginnen. De kiezer heeft de vroegere Europese Grondwet al eerder in een niet-bindende uitspraak afgewezen. De Raad van State stelt terecht dat het referendum in het Nederlandse staatsbestel van vertegenwoordigende democratie niet thuishoort. Zij vond indertijd een niet-bindend referendum raadzaam, omdat het nieuwe verdrag grondwettelijke trekjes had, terwijl het zonder tussentijdse verkiezingen zou worden geratificeerd. Deze krant was het daarmee eens.

Na het ‘nee’ zijn op Nederlands verzoek het Europese volkslied, de vlag en de term grondwet van het verdrag ‘afgetrokken’. Het heet nu Hervormingsverdrag. Nationale parlementen krijgen wat meer bevoegdheden. Dan zijn er weinig definitieve, schriftelijke concessies van de Europese Commissie, bijvoorbeeld om zich niet in te laten met Nederlandse woningbouwcorporaties.

Deze cosmetische operatie verandert weinig aan de essentie van het verdrag. Maar voor de Raad van State is dit genoeg om het verdrag niet meer grondwettelijk te achten, zodat een referendum overbodig is. Dat is al te simpel geredeneerd. Het wezen van het verdrag, een vereenvoudiging en stroomlijning van verscheidene met elkaar verstrengelde verdragen, blijft.

Toch heeft het weinig zin om opnieuw advies van de kiezers te vragen over praktisch dezelfde tekst. Het vorige kabinet heeft in onderhandelingen in Brussel aan de afwijzing per referendum gevolg gegeven, al is het resultaat bescheiden. Na deze tweede ronde kan het kabinet niet opnieuw worden teruggestuurd naar Brussel. De overgrote meerderheid van landen heeft het verdrag al goedgekeurd. Het is bedrog om in een referendum te doen alsof er niets is gebeurd, die andere landen niet bestaan en alsof Nederland de vrije hand heeft om het verdrag verder aan de eigen smaak aan te passen. Een tweede ‘nee’ wordt onuitvoerbaar.

Bovendien wijst de Raad van State er terecht op dat er in Nederland sinds het ‘nee’ tegen de Europese Grondwet veel is verbeterd aan de betrokkenheid met de Europese besluitvorming. Die wordt minder overgelaten aan een kleine groep ambtenaren en deskundigen. De Kamer is actiever in het agenderen van debatten over Europese onderwerpen. Er wordt beoordeeld of wetgeving uit Europa niet beter op een lager niveau kan worden geregeld (subsidiariteitstoets). De samenwerking met het Europese parlement en de informatievergaring uit Brussel zijn verbeterd. Sinds het ‘nee’ worden Europese besluiten veel kritischer bekeken door Nederlandse politici. Dat is grote vooruitgang. De Raad van State geeft nog een aantal tips om de politieke controle en invloed op Europa te vergroten.

Na de tegenvallende uitslag van het referendum zweeg het vorige kabinet angstvallig over Europa. Maar als klein land met veel internationaal verkeer en handel heeft Nederland belang bij een open EU met heldere regels. Daar kan het kabinet zonder schaamte voor uitkomen. Het nieuwe Hervormingsverdrag is voor alle lidstaten niet geheel naar wens. Maar het resultaat is beter dan de huidige verdragsrechtelijke mengelmoes.


NRC, 22 september 2007