"Dat is geen verheffing, maar juist dom houden!"
 

«Nivellering wordt uitgelegd als verlaging van het niveau»

Maarten Doorman


‘Jarenlang werkte Nederland aan nivellering om het klassenverschil in het onderwijs te laten verdwijnen. Paradoxaal genoeg is juist hierdoor de emancipatiegedachte verdwenen. Er is niet mis met gelijkheid, maar de inzet moet zijn om het niveau van iedere leerling te verbeteren. Pas dan kun je spreken van verheffing. Maar de trend is omgekeerd, nivellering wordt uitgelegd als verlaging van het niveau. Rancune is het motief in het onderwijs geworden; een weerzin tegen het betere. Friedrich Nietzsche zou zeggen dat ons onderwijssysteem wordt gekenmerkt door een slavenmoraal, een moraal die zich keert tegen ambitie en kwaliteit. Het is precies die ambitie die we missen.

Wat we nodig hebben is Bildung, het Duits negentiende-eeuwse ideaal, dat zowel een instrument voor de vorming van goede burgers inhoudt, alsook een verlichtingsideaal van emancipatie. Tegenwoordig is Bildung teruggedrongen, omdat het ten onrechte louter als nationalistisch en elitair werd beschouwd. De verhouding tussen leraar en leerling is veranderd in de onderhandelingsrelatie. De student wordt gezien als een consument en de docent is gedegradeerd tot een ‘willekeurige’ kennisaanbieder. Dit alles omdat binnen de overheid het stompzinnige geloof heeft postgevat dat marktwerking goed is voor onderwijs.

Kenmerkend is dat leerlingen geen boeken meer hoeven te lezen die niet ‘leuk’ zijn of te moeilijk. Gemakzucht is het onderwijs binnengeslopen. Als leerlingen de leerstof te moeilijk vinden, concludeert men al snel dat er met die stof iets mis is. Dat is geen verheffing, maar juist dom houden. Dit veranderen vergt leraren die hun leerlingen uitdagen wanneer iets moeilijk is. Ook leraren moeten hiertoe gevormd zijn. Een dergelijke omslag vergt, na dertig jaar ‘verval’, méér dan vijf jaar, en vereist van de hoofdverantwoordelijke, de overheid, dat zij zich zowel formeel als inhoudelijk mengt in het debat en zich niet als ‘ook een speler op de vrije markt’ buitenspel zet. Iemand moet bepalen wat onze kinderen en leerlingen leren.’

M. Doorman is filosoof aan de Universiteit Maastricht en aan de Universiteit Amsterdam.


Filosofie Magazine 7 (2007), 26.