België neemt afscheid van 8 jaar paars
 

België gaat terug naar de tekentafel


Brussel, 11 juni. De liberale regering-Verhofstadt is weggestemd. Een christen-democraat wordt vermoedelijk de nieuwe Belgische premier. Zijn opdracht: een verdeeld land bijeenhouden.


En zo heeft dan ook België afscheid genomen van acht jaar paars. Met aanzienlijk minder spektakel dan Nederland vijf jaar geleden, maar in de kern wel gedreven door hetzelfde sentiment: uitgekeken op de huidige regeerders was men gewoon toe aan iets anders. In Nederland werd dat de christen-democraat Balkenende, in België zal dat naar alle waarschijnlijkheid na een gecompliceerde formatie de christen-democraat Yves Leterme worden. De lijsttrekker van de Vlaamse partij CD & V zal inhoud moeten geven aan zijn belofte het ingewikkelde land België opnieuw op de tekentafel te leggen.

De ruim zeven miljoen kiezers in België hebben zich gisteren tijdens hun verplichte stembusgang voor een nieuw federaal parlement gedragen zoals in de peilingen was voorzien. In Vlaanderen zijn de liberale Open VLD van huidig premier Verhofstadt en de socialistische SP.A, met een verlies van respectievelijk ruim 6 en ruim 7 procentpunt, fors afgestraft. Hiertegenover staat een winst van de christen-democraten van bijna 4 procentpunt, waardoor zij nu de grootste partij zijn in Vlaanderen. Het Vlaams Belang groeide slechts licht, van 18 naar ruim 19 procent, maar het is nu wel de tweede partij. Bovendien is er de verrassende entree van de rechts-populistische politicus Jean-Marie Dedecker – ‘Pim Dedecker’ stond vanmorgen in een Vlaamse krant – die met 6,5 procent de kiesdrempel van 5 procent ruimschoots passeerde. Vlaanderen is dus al met al een flink stuk naar rechts opgeschoven.

Het kleinere Wallonië had zijn eigen grote verandering. Daar is het de liberale MR gelukt de decennialang oppermachtige socialisten van de Parti Socialiste van de troon te stoten. Geplaagd door aanhoudende corruptieschandalen leed de PS onder leiding van ‘grote schoonmaker’ Elio di Rupo een verlies van bijna 7 procentpunt. In tegenstelling tot hun partijgenoten in Vlaanderen wonnen de liberalen in Franstalig België 2,7 procentpunt en zijn daarmee de grootste geworden. Fors was ook de groei van de Groenen die onder de naam Ecolo opereren: zij zagen hun zetelaantal verdubbelen tot acht. Ook Vlaanderen kan na een gedwongen afwezigheid weer vier Groenen naar het parlement afvaardigen. In bescheidener mate dan Nederland kent dus ook België zijn trek uit het midden naar de flanken.

Alle particuliere redenen van de kiezers om te stemmen zoals zij hebben gestemd komen nu samen in de federale volksvertegenwoordiging van waaruit een regering gevormd zal moeten worden. Een regering die paradoxaal genoeg als voornaamste taak krijgt zichzelf qua bevoegdheden verder uit te kleden ten gunste van de drie gewesten: Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Het gaat vooral om het overhevelen van de sociaal-economische politiek van het centrale landsbestuur naar de drie landsdelen. Dit is een streven dat vooral in het ten opzichte van Vlaanderen veel minder welvarende Wallonië met grote argwaan wordt bekeken. Want hoewel Vlaamse politici steeds beweerd hebben dat het hen niet gaat om andere financiële verhoudingen, is dit wel de vrees bij de Franstaligen. Een eigen economische politiek zet de deur open voor een de facto opsplitsing van het land. Iets waarmee de meeste Vlamingen geen probleem hebben maar veel Walen des te meer.

De grote vraag is of een nieuwe regering in staat zal zijn dit soort veranderingen door te voeren. De Belgische kiezer heeft het zijn toekomstige bestuurders niet gemakkelijk gemaakt. Cijfermatig gesproken is de enige coalitie die op een meerderheid in het federale parlement kan rekenen er één van christen-democraten en liberalen. Beide ‘families’, zoals zij in België worden genoemd als de partijgenoten in Vlaanderen en Wallonië bij elkaar worden opgeteld, beschikken samen over 80 van de 150 zetels. Genoeg om te regeren, maar te weinig om staatshervormingen te kunnen doorvoeren. Daar is een tweederde meerderheid voor nodig. Dus zouden de Vlaamse en Waalse socialisten er ook nog bij kunnen worden betrokken waardoor met 115 zetels een Belgische variant van de ‘grote coalitie’ ontstaat. De coalitievarianten zijn beperkt omdat alle grote politieke formaties weigeren het Vlaams Belang, dat in Vlaanderen inmiddels eenvijfde van het electoraat vertegenwoordigt, bij regeringsdeelname te betrekken.

De coalities moeten echter niet alleen cijfermatig, maar ook inhoudelijk gebouwd kunnen worden. En dan is een extra complicatie dat bijvoorbeeld liberalen en socialisten in Wallonië veel gereserveerder staan tegenover staatshervorming dan hun partijgenoten in Vlaanderen. De zaak ligt dermate ingewikkeld dat het onwaarschijnlijk is dat overwinnaar Yves Leterme daar nu al zijn handen aan gaat branden. Allereerst is, zoals de Vlamingen zeggen, een ‘ontmijner’ nodig om de obstakels weg te nemen. Meest genoemde naam is in dit verband de christen-democraat en ex-premier Jean-Luc Dehaene. De man die niet voor niets in België bekendstaat als ‘de loodgieter’.


NRC, 11 juni 2007