Oosterweelverbinding: de beste heeft gewonnen?
 

De beste heeft gewonnen


Ingenieur-architect Paul Vermeulen is blij met het winnende ontwerp voor de Oosterweelverbinding. De kwaliteitskamer, met twee Vlaamse bouwmeesters en één stadsbouwmeester, heeft de juiste keuze gemaakt.


Uw redacteur Pascal Dendooven trekt nu al vele weken ten aanval tegen de gunning van de Oosterweelverbinding. Hij vraagt zich af of de aanbestedingsformule - ontwerp, uitvoering, financiering en onderhoud in één hand - een goede keuze was. Of het wijs was het hele reusachtige werk in één keer te gunnen, en of tijdens de onderhandelingsfase de concurrentie niet te vroeg werd uitgeschakeld. Dit zijn legitieme vragen. Maar hij kiest zo hardnekkig het perspectief van de aannemers die de gunning misliepen, dat hij de kans op een verhelderend debat keldert. De aangevallen partijen verschansen zich achter een juridische defensielinie, waarna Dendooven dan weer schande spreekt over 'censuur'. Zo komt er geen openbaarheid van bestuur, maar wel een juridische stellingenoorlog. We zijn in een ordinair aannemersgevecht beland.

In die oorlog ligt de kwaliteitskamer in de vuurlinie. Haar oordeel was doorslaggevend voor de gunning. Dendooven gooit haar telkens opnieuw twee verwijten voor de voeten. Het eerste is dat haar rapport slechts vijf bladzijden telt (maar hij onthoudt ons wat daarin stond). Het tweede is dat die kamer te weinig gespecialiseerde ingenieurs telt, en bijgevolg incompetent is. Deze verwijten berusten op een misvatting over de rol van een kwaliteitskamer. Naast een staaltje ingenieurskunst is de Oosterweelverbinding vooral een verregaande transformatie van Antwerpen. Daarom zijn in de kwaliteitskamer, naast ingenieurs, vooral mensen met algemene ruimtelijke expertise nodig, mensen met inzicht in steden, landschappen en architectuur. Een grondig nazicht van de vuistdikke offertes moet vooraf gebeuren. Maar dat voor een globaal, synthetisch eindoordeel vijf kantjes volstaan acht ik zeer goed mogelijk.

Misschien had de Oosterweelverbinding er niet moeten komen. Misschien had de Oosterweelverbinding een ander traject moeten volgen. Dit debat is, ondanks moedige pogingen van tegenstanders, naar mijn smaak veel te weinig in de media geweest. Maar zodra er een democratisch gelegitimeerde beslissing is, moet men gaan voor de best mogelijke ruimtelijke kwaliteit. Er waren zwaarwegende bezwaren tegen het viaduct dat ten noorden van het Eilandje de dokken zal oversteken. Ik licht er twee uit. Het viaduct zou de noordwaartse ontwikkeling van Antwerpen frustreren en daarmee - letterlijk - het gemeentelijk structuurplan doorkruisen. En de door de haven ploeterende rij pylonen zou de skyline van Antwerpen vernielen. De kwaliteit van de ontwerpen is af te meten aan de wijze waarop ze op die bezwaren reageren. Zo bezien is de keuze van de kwaliteitskamer voor Noriant logisch, en helemaal niet controversieel.

Het ontwerp van Loro heeft, net als het referentieontwerp, met een stoet van pylonen het Eilandje omheind. Maar de twee anderen, Antwerpse Bouwwerken en Noriant, klaren de klus met slechts twee masten. Die zijn ingeplant aan weerszijden van het Straatsburgdok, aan de voet van de twee noordwaartse bruggen die de verdere ontwikkeling van de stad moeten dragen. Deze vondst is fundamenteel. De masten respecteren de structuur van de dokken en vormen, eerder dan een wal, een poort naar het noorden.

Wat is dan verder het onderscheid tussen Antwerpse Bouwwerken en Noriant? Antwerpse Bouwwerken koos voor een ééndeksbrug en overhuift daardoor grote delen van het watervlak. De voetafdruk van de autoweg nadert de schaal van de waterweg die er schuin onderdoor loopt. Noriant daarentegen houdt het bij de verplicht gestelde dubbeldeksbrug. De stapeling van brugdekken halveert de schaduw op het water en houdt de machtige schaal van de dokken gaaf. Noriant levert op dit vlak dus het beste ontwerp.

Blijft het bezwaar van de aanslag op de skyline. Op dit vlak stellen Antwerpse Bouwwerken en Loro teleur. Hun pylonen zijn simpele, hard werkende jukken, die zich niet bewust lijken van hun prominente rol in de stad. Alleen Noriant doet een poging om de op de mast inwerkende krachten plastisch en expressief te vertalen. Het lijkt me dat de skyline van Antwerpen voor dit cruciale bouwwerk niet met minder vrede kan nemen.

Rudi Daems, doorgaans een ernstig parlementslid, liet vertwijfeld noteren dat hij alle maquettes mooi vond. Maar het is geen speelgoedbeurs. Hij zou moeten accepteren dat er enige expertise nodig is om de ruimtes te lezen die zich in maquettes verschuilen. Die expertise heeft de kwaliteitskamer, met twee Vlaamse bouwmeesters en één stadsbouwmeester, wel degelijk. Architectuurcriticus Koen Van Synghel oordeelde over Noriant dat het van lood goud had gemaakt. Maar dat was in het cultuurkatern van deze krant.

Paul Vermeulen is ingenieur-architect, criticus en gastdocent aan de Technische Universiteit Delft.

Lees voorgaande bijdragen over

de Oosterweelverbinding op

www.standaard.be/oosterweel


DS, 04-06-2007