actualiteitsforums - Meer baby's graag

Meer baby's graag

De wereldbevolking groeit enorm en toch maken Europese overheden zich zorgen of er wel voldoende baby's worden geboren. Is dat terecht?
Het verwekken van een kind is niet alleen een liefdesdaad, maar heeft ook maatschappelijk nut, vinden politici en demografen.

Over 43 jaar zullen er 2,5 miljard meer mensen op aarde leven dan nu, voorspelt de VN. Dat zullen er dan 9,2 miljard zijn, 100 miljoen meer dan de VN in 2005 verwachtte. De VN stelde de prognose bij, omdat inwoners van Azië steeds langer leven.

Met het aantal van 9.2 miljard voor ogen lijkt het vreemd dat de Europese Unie zich zorgen maakt dat er te weinig baby's geboren worden. Vrouwen in Europa krijgen zo weinig kinderen dat de bevolking zal gaan krimpen. Er zijn 2.1 kinderen per gezin nodig om te zorgen dat de bevolking in aantal stabiel blijft.

Dat er in Europa zo weinig baby's geboren worden, is omdat vrouwen vrij laat aan kinderen beginnen. Dat is al twee eeuwen zo, al verschuift die leeftijd wel. Het bijzondere van Europa is ook, schrijven historisch demografen, dat in vergelijking met andere continenten veel vrouwen nooit kinderen krijgen. Omdat ze in het klooster zaten of omdat ze dienstmeisje waren. Ook dat is dus niets nieuws, voor wie denkt dat al die hoogopgeleide vrouwen zo bijzonder zijn door niet te baren of heel laat te baren.

Toch is er genoeg reden voor politici om nu bezorgd te zijn over het lage geboortecijfer in Europa. Eensgezind zijn ze niet, er is actie op eigen houtje. Zo geven Franse politici korting aan gezinnen met meer dan twee kinderen. Het werkt, zeggen ze: in Frankrijk steeg het geboortecijfer de afgelopen jaren. Maar het is de vraag of dat door die premies komt.

Want dat is het vreemde: politici die bezorgd zijn over het geringe aantal baby's roepen bij wijze van spreken aanmoedigingen bij een intieme bijeenkomst in de slaapkamer. Maar als twee Europeanen zich fysiek verenigen, en er negen maanden later een Europese baby bij komt, is dat niet altijd omdat politici daar geld voor geven. Het kan ook zijn dat die twee veel van elkaar houden, of denken dat de toekomst er zonnig uitziet. In bed wordt wel aan iets anders gedacht dan aan belastingvoordeel of ouderschapsverlof.

Toch zien politici, demografen en beleidsmakers wel verband tussen financiële beloning op het baren van een kind en het geboortecijfer.

Duitsland wil als voorzitter van de EU het geboortecijfer in Europa opvijzelen, vooral om economische redenen. Vrouwen in Duitsland krijgen zo weinig kinderen dat de bevolking in aantal krimpt. In Duitsland krijgen vrouwen gemiddeld 1.3 kind, in Nederland 1.7. Oost-Europeanen krijgen opvallend weinig kinderen. In Tsjechië is het geboortecijfer het laagst. Frankrijk lukt het met 2.1 om stabiel te blijven.

Heeft Europa meer baby's nodig?

Ja, zeggen economen die bang zijn voor lege fabrieken en zorgmanagers die bang zijn dat hoogbejaarden alleen nog door een beeldscherm verzorgd worden.

Misschien niet, zegt de Britse demograaf Mike Murphy, verbonden aan de London school of Economics. Hij rekende op een congres over de gevolgen van dalende geboortecijfers voor dat de meeste tachtig-plussers later kinderen van vijftig hebben die voor hen kunnen zorgen.

Nee, Europa heeft niet meer baby's nodig, zegt Paul Gerbrands van de Nederlandse Club van tien miljoen. Hij is bang dat energiebronnen uitgeput raken door teveel bewoners. Hij wijst op de geringe bevolkingsdichtheid in Duitsland. Daar leven 224 mensen per vierkante kilometer, in Nederland 480. „De Duitse economie draait goed. Het kan dus met minder mensen.” Gerbrands stelt voor om via een overgangsfase van veertig jaar de bevolking van Nederland in aantal terug te brengen van 16 miljoen nu naar ongeveer tien miljoen of minder. „We kunnen wel met twintig miljoen mensen leven, maar dan moeten we leven als boeddhisten: heel sober.”

In de zorg voor ouderen kan door een sociale dienstplicht voorzien worden, denkt Gerbrands. „Er zitten twee miljoen mensen aan de kant.” De overheid zou belastingvoordeel moeten geven aan mensen zonder kinderen.

Dat is teveel gedacht vanuit Nederland, vindt de Bernard van Praag, hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam. Nederland is misschien wel aan de volle kant, maar dat geldt beslist niet voor landen als Duitsland, Frankrijk, Spanje, of landen in Oost-Europa. „Het zou misschien prettiger zijn geweest als de Nederlandse bevolking in groei was blijven steken op elf miljoen, maar dat is nu eenmaal niet zo. En terug kunnen we niet.”

In ieder geval niet zo snel als Paul Gerbrands wil. „Als de bevolking krimpt, bijvoorbeeld met een procent per jaar, krijg je een ongelukkige leeftijdsverdeling, waarbij ongeveer de helft van de bevolking ouder is dan 65 jaar.” Er zullen teveel ouderen zijn. Van Praag is het niet eens met zijn Britse collega die voorstelde dat de tachtigplussers wel door hun kinderen van vijftig verzorgd kunnen worden. „Veel mensen hebben geen kinderen. Dat is juist de oorzaak van het probleem”

Van Praag is een overtuigd voorstander van een Europese bevolkingspolitiek die het krijgen van meer kinderen stimuleert. Een geboortecijfer van 2.1 zou ideaal zijn, dan blijft de bevolking stabiel.

Gratis kinderopvang zou een middel zijn om mensen te verleiden tot het krijgen van meer kinderen. Van Praag: „Het is schandalig dat de overheid de kinderopvang niet allang gratis heeft gemaakt.”

Over bevolkingspolitiek wordt in Nederland lacherig gedaan, maar dat getuigt van een gebrek aan visie, vindt Van Praag. „Het is een collectief belang dat de bevolking een evenwichtige leeftijdsopbouw heeft. Na de Tweede Wereldoorlog was die ideaal, met een groei van een procent per jaar. Dan zijn er naar verhouding veel jongeren en dat is gunstig. Zo mooi wordt het niet meer in Nederland en dat kan ook niet, omdat ons land dan nog voller wordt, maar krimp zou een ongelukkige verdeling tot gevolg hebben.”

Als de overheden in Europa nu stimuleren dat er meer kinderen geboren worden, zal daar over dertig jaar met instemming naar gekeken worden, denkt Van Praag. „Mocht de bevolking krimpen, dan hebben we weliswaar heerlijk groene weilanden, maar door die ongelukkige leeftijdsverdeling ook weinig actieven, dus een lagere consumptie per hoofd.”

De prognose van de VN over de sterke groei van de wereldbevolking tot 2050 maakt een Europese bevolkingspolitiek, gericht op het krijgen van meer kinderen, niet overbodig, vindt Van Praag „Die prognoses zijn vaak overtrokken. We zouden in 2000 in Nederland geloof ik met 20 miljoen mensen zitten.”

„Als de Aziaten in Azië blijven wonen, hebben wij er niets aan. En als ze naar Europa komen moet je een streng toelatingsbeleid voeren. Alleen jongeren en alleen mensen met een hoge opleiding die zichzelf kunnen onderhouden, zoals dat nu al gaat in Canada, Australië en de Verenigde Staten.”

Trouw, 15-03-2007