Judasevangelie
 

Judasevangelie / Jezus' verrader droeg bij aan het heil der mensheid

door Emiel Hakkenes


Het evangelie van Judas is nog ouder dan in de recente berichten wordt gesuggereerd. De leeftijd is vergelijkbaar met het bijbelse Johannes evangelie. Behalve dat het ouder is, bevat het evangelie van Judas ook een geschrift méér (een belangrijk traktaat van Allogenes) dan tot nu gemeld. Dat stelt prof.dr. Hans van Oort, kerkhistoricus in Utrecht en Nijmegen.


Het bestaan van het Judasevangelie is hem al langer bekend, hij werkt zelfs aan een Nederlandse vertaling. Over de inhoud van het evangelie kan hij weinig uitspraken doen, om geen problemen te krijgen met de uitgevers van de vertaling.

Wel wil Van Oort zeggen dat de inhoud inderdaad 'explosief' is. In het evangelie wordt Judas, de verrader van Jezus, afgeschilderd als iemand die bijgedragen heeft aan het heil van de mensheid: als hij Christus niet had overgeleverd (het woord is ook positief te interpreteren) had de kruisdood misschien wel nooit plaatsgevonden.

Deze wijze van denken over Judas is terug te voeren op de Kaïnieten ('notoire dwarsliggers, protestexegeten') - een groepering die Kaïn vereert. Ireneüs, bisschop van Lyon in 180, tot nu toe beschouwd als vroegste bron voor het Judasevangelie, kende deze groepering, een gnostische afsplitsing die, aldus het Duitse blad Focus, 'flirtte met het kwaad'.

Volgens Van Oort werpt het Judas evangelie een 'nieuw en verhelderend' licht op het vroege christendom. Minder dan tien personen ter wereld beschikken momenteel over de tekst. Een vertaling wordt over ongeveer een jaar verwacht.

Fysiek lijkt het evangelie van Judas op de geschriften die zijn gevonden bij Nag Hammadi in 1945, zegt Van Oort. Mogelijk betreft het zelfs ontbrekende delen van de Nag Hammadi-bibliotheek, maar er is wel een verschil in taal (dialect) in de geschriften.

Het nu openbaar geworden evangelie van Judas is niet volledig. Het gaat om 62 pagina's van 16 bij 29 centimeter die aan beide zijden beschreven zijn. Toch is het verhaal niet compleet, in de loop der jaren is het geschrift in delen uiteengescheurd door ruziënde handelaren.

Onder Van Oort en zijn collega's was al bekend dat er een nieuwe codex op de markt was. In 1983 werd dit Judasevangelie al voor 3 miljoen dollar te koop aangeboden; aan de echtheid werd toen getwijfeld.

Maar dat het evangelie echt is, is voor Van Oort helder. ,,Dit is een superbelangrijke tekst waarvan we nog geen snipper authentiek materiaal hadden.''

Bovendien weet Van Oort te melden dat de codex nóg een onderdeel bevat, een traktaat van Allogenes. Allogenes ('vreemdeling') beschrijft een openbaring: hij ziet de goddelijke wereld en wordt daarmee zelf goddelijk.

,,Uniek'', noemt Van Oort het, dat een dergelijke openbaring al beschreven wordt in zo'n vroeg geschrift. Volgens Van Oort is Allogenes dezelfde als Seth, de derde zoon van Adam en Eva uit het bijbelboek Genesis.

Van Oort dateert de tekst van het evangelie van Judas zeer vroeg, ergens tussen 34 (Christus' sterfjaar) en 110 na Christus. Daarmee is het ongeveer even oud als het bijbelse evangelie van Johannes.

De echte auteur van het evangelie van Judas is moeilijk vast te stellen, volgens de Bijbel verhing Judas Iskariot zich na het verraden van Jezus. Ook de vaak met hem verwarde Judas Thomas is volgens Van Oort niet de auteur, omdat de naam Thomas nergens genoemd wordt in de codex.

Dat dit evangelie handelt over Judas de verrader staat vast; het genoemde tijdschrift Focus citeerde afgelopen zaterdag de laatste regels. In Nederlandse vertaling staat er het volgende:

[zij] bekeken nauwkeurig, hoe ze hem konden gevangennemen in de [...] omdat zij het volk vreesden. Wij zeiden: ,,Hij is geheel in uw handen zoals voorzegd''. En ze naderden Judas. Ze zeiden tegen hem: ,,Hoewel gij slecht zijt op deze plaats, zijt gij de ware volgeling van Jezus.'' En hij antwoordde hen overeenkomstig hun wens. En Judas nam wat geld en hij leverde (hem) aan hen uit.


Trouw, 31-03-2005