Kennisgebrek ook in hoger onderwijs?
 

Gemor over kennisgebrek ook in hoger onderwijs


Kennis versus vaardigheden: ook in het hoger onderwijs loopt de discussie. Een test bij de eerstejaars in Antwerpen toonde dat twee op de drie 18-jarigen het Engels niet beheersen.


De grootste Antwerpse hogeschool, Karel de Grote, peilde twee jaar geleden bij de eerstejaars bedrijfsmanagement naar de kennis van het Engels. ,,Het resultaat bevestigde wat onze docenten aanvoelden. Het is barslecht gesteld met de kennis van het Engels'', zegt Marleen Coutuer, coördinator van het Centrum voor Talen in de hogeschool. ,,De test was zo opgesteld dat vanaf 16 op 20 gold 'ik beheers de taal'. Ruim twee op de drie studenten haalden dat niet.''

Het verwondert Alex Vanneste, docent aan de Universiteit Antwerpen, niet. Hij voert al langer een kruistocht voor meer kennisgericht - traditioneel - onderwijs. Zijn pleidooi spitst zich toe op de kennis van het Frans. ,,Uit de taaltest die ik jaarlijks bij de nieuwe studenten afneem, blijkt dat het cognitief onderwijs in de middelbare school afneemt. Dat is een spijtige evolutie.''

Daarmee zit hij op dezelfde lijn als de Brugse informaticaleraar Marc Hullebus (54). Die lanceerde vorige week een oproep voor meer kennis in het onderwijs. Hij klaagde aan dat zijn collega's en hem wordt opgelegd om steeds meer vaardigheden te onderwijzen, wat ten koste van het kennisonderwijs gaat (DS 30 november) .

Zijn oproep bleek een gevoelige snaar te raken en ontlokte levendige discussies. Onder meer legde ze een kloof tussen leerkrachten en de ,,klanten'' van het onderwijs - de ouders - bloot (DS 4 december) . Enerzijds betreuren leerkrachten dat het onderwijs niet louter kennisoverdracht mag zijn - de massale positieve reacties die Hullebus al heeft ontvangen, tonen aan dat de Bruggeling niet alleen staat.

Anderzijds bleek uit de reacties van ouders dat deze klacht verre van algemeen is. Veel ouders verwijzen bijvoorbeeld naar hun eigen schooltijd, waarbij ze naar eigen zeggen veel nutteloze kennis hebben opgedaan. Ook wijzen ouders er in hun reacties op dat vaardigheden maatschappelijk zeer belangrijk zijn.

,,Vaardigheden'' hebben als doelstelling om de leerlingen op de juiste manier met informatie te leren omgaan, en om creatief te zijn. Leerkrachten krijgen het verwijt dat ze daar niet op de juiste manier kunnen mee omgaan.

Naar aanleiding van deze discussie is onder andere bij de onderwijsinspectie te horen dat het Vlaamse onderwijs integendeel nog te veel kennisgericht is. De trend naar meer vaardigheden is inderdaad bezig, maar dat is vooral een inhaalbeweging op het traditionele onderwijs van enkele generaties geleden.

De klacht van Hullebus en co is nochtans ook in het hoger onderwijs te horen. Dat bewijzen de Antwerpse voorbeelden. Al is zeker niet iedereen het daarmee eens. ,,Wat we nu meemaken, is een typische reflex van ouderen die hun eigen schooltijd als referentiekader hanteren'', zegt onder meer Geert Schacht, die aan de Universiteit Gent de dienst studie- en loopbaanadvies leidt. ,,Ik heb integendeel de indruk dat het kennisniveau stijgt. Hogescholen en universiteiten verwachten van hun studenten nu veel meer dan vroeger. De lat wordt steeds hoger gelegd.''

Dat er problemen zijn in het eerste jaar van het hoger onderwijs, geeft Schacht toe. ,,Maar die problemen zijn er altijd geweest. Die hebben te maken met de kloof tussen secundair en hoger onderwijs. En precies die kloof is groter geworden door de veralgemening van het semestersysteem de laatste jaren. In een jaarsysteem kregen 18-jarigen het hele jaar de tijd om zich aan te passen aan de nieuwe situatie. Nu hebben ze al na de kerstvakantie examens. In enkele maanden tijd moeten ze zich volledig aanpassen.''

De discussie gaat voort op:
www.standaard.be/hullebus


DS, 06-12-2006 (Pieter Lesaffer)

De zaak Hullebus
 

De zaak Hullebus


Jongeren kennen te weinig. En dat komt in de eerste plaats omdat het onderwijs geen kennis meer mag onderwijzen. Deze oproep van de Brugse leraar Marc Hullebus (54) bleek een gevoelige snaar te raken. Op zijn e-mailactie kwamen heel veel reacties.


Zijn noodkreet was ook het begin van een levendige discussie over het evenwicht tussen kennis en vaardigheden in het onderwijs. Wat is het belangrijkste. Kennen of kunnen? De vervoegingen van een werkwoord foutloos in het Frans opzeggen? Of een telefoongesprek in de vreemde taal kunnen voeren?

Ons onderwijs zou volgens veel leraars doorslaan in de richting van vaardigheden. Daardoor worden de toepassingen steeds belangrijker. Maar de grondstof, de kennis, zou ontbreken. Wat ben je met vaardigheden als je niets kent?

De discussie tot nu toe legde een kloof tussen ouders en leerkrachten bloot. Terwijl veel leraars klaagden dat het vroeger beter was, kregen zij tegenwind van de ouders. Want wat voor zin heeft het om kennis te verwerken die je later nooit meer nodig hebt? Leerkrachten kunnen beter in eigen boezem kijken. Zij hebben zich niet aangepast aan een samenleving die van mensen vraagt dat ze creatief, zelfstandig en polyvalent zijn.

Dat de schoolse kennis van kinderen en jongeren afneemt, betwist niemand. Wel is de vraag of dat belangrijk is. Hoe belangrijk is kennis die alleen nuttig is als antwoord op een quizvraag? Hoe belangrijk is het creatief en mondig te zijn als je basiskennis afneemt?

Het is een voortdurende slingerbeweging tussen kennen en kunnen. Nu is de slinger inderdaad in de richting van vaardigheden aan het gaan. Maar dat is vooral omdat ons onderwijs een generatie geleden té cognitief was.

Hullebus, die zelf informatica geeft, en zijn medestanders vrezen dat deze inhaalbeweging tot ,,Nederlandse toestanden'' leidt. Het doemscenario van het Nederlandse onderwijs is een populair thema. In de klassen en scholen daar is de slinger helemaal doorgeslagen. Het kennisonderwijs heeft er een laag niveau bereikt. Leerlingen moeten vooral leren zelfstandig werken. Het lessenprogramma is er heel erg op vaardigheden gericht.

Het belangrijkste voor de Nederlandse leerlingen is te 'leren leren'. ,,Maar ik wil dat het werkwoord niet wordt herhaald'', is het antwoord daarop van Hullebus. ,,Jongeren moeten namelijk ook leren.''


DS, 09-12-2006 (pl)

"We gaan niet terug naar vroeger"
 

"We gaan niet terug naar vroeger"


Leraars klagen dat ze in hun lessen niet genoeg kennis meer mogen meegeven. De nadruk zou verschuiven naar vaardigheden: kunnen lezen en spreken wordt belangrijker, en dat gaat ten koste van de kennis van bijvoorbeeld grammatica en woordenschat.


,,Het is modieus om te zeggen dat het vroeger beter was, omdat er vroeger in de klas meer kennis werd doorgegeven'', reageert de minister van Onderwijs, Frank Vandenbroucke (SP.A). ,,Maar ik doe daar niet aan mee - zoals ik aan geen enkele andere vorm van nieuwlichterij meedoe. Het klopt wel dat vakken vroeger belangrijker waren. Vandaag vinden we ook de verbanden tussen vakken belangrijk. Het is trouwens niet alleen een discussie over talen: ze geldt ook voor andere vakken.''

De minister wil de discussie ook in een ruimer kader plaatsen. ,,De vaardigheden zijn in de jaren zeventig en tachtig in het onderwijs ingevoerd, vanuit de filosofie van de democratisering. Men vond het belangrijk dat mensen mondig werden gemaakt, zodat ze hun stem konden laten horen - ook als de grammatica niet honderd procent was. Die uitgangspunten gelden nog steeds en mogen we niet zomaar van tafel vegen.''

Met de intrede van de vaardigheden speelde het onderwijs in op een verwachting van de samenleving. En voor Vandenbroucke blijft het om combinatie van vaardigheden én kennis gaan. ,,Kennis om de kennis deugt niet. Loutere vaardigheid zonder nauwkeurigheid en grondigheid al evenmin.''

Om de positie in het midden te bezetten, stelt Vandenbroucke voor om enkele correcties aan te brengen. ,,Zo hebben onze jongeren moeite om verbanden te leggen, en kennis te combineren. Dat is gebleken uit peilingen die we bij leerlingen hebben gedaan.''

,,Van bijvoorbeeld werkgevers in de haven hoor ik dat ze technici aanwerven die in de eerste plaats toepassingen uit meerdere domeinen kunnen combineren.'' Ook over de houding van jongeren zijn klachten te horen. ,,Het is dus niet het gebrek aan kennis waarop allereerst gewezen wordt. Bedrijven leiden hun nieuwe werknemers gedeeltelijk zelf op. Vooral de juiste houding en ingesteldheid spelen een rol.''

Enkele belangrijke correcties wil de minister al langer aanbrengen binnen het talenonderwijs. Daarbij moeten de eindtermen voor de taalvakken duidelijker worden geformuleerd. Er is taalgebruik enerzijds en structuur anderzijds. Het moet helder zijn hoe die verhouding is.

,,Vooral voor de zwakkere leerlingen is het belangrijk om voldoende kennis en structuur bij te brengen. Sterkere leerlingen vinden doorgaans structuur op eigen kracht. Ik wil een onderwijs dat goed is voor de sterken en sterk voor de zwakken.''

,,Daarbij blijft de ordenende rol van de leraar zeer belangrijk. Ik besef dat leerkrachten een moeilijke taak hebben. Ze staan onder druk van de samenleving, die hun gezag te weinig erkent. Ik wil als minister zoveel mogelijk doen om dat gezag te herstellen.''

Een van de manieren om dat te doen is het schaven aan de opleiding van leerkrachten. ,,Dat is nodig als je ziet hoe bijvoorbeeld in sommige lagere scholen Frans wordt gegeven'', zegt Vandenbroucke. ,,Onderwijzers voelen zich onzeker omdat ze het Frans zelf onvoldoende beheersen. Daardoor vallen ze terug op de zeer klassieke onderwijsmethoden.''

,,Mijn hervorming van de lerarenopleiding wil ook voor de bachelors secundair onderwijs, de vroegere regenten, meer diepgang in de vakinhouden bijbrengen. In plaats van in drie vakken zullen de studenten in de lerarenopleiding zich in twee vakken verdiepen. Daardoor kunnen ze een uitgebreidere basiskennis opbouwen.''

In de discussie verwijzen ontevreden leerkrachten naar de verplichtingen die 'Brussel' oplegt. Leraars klagen dat ze bij de leerlingenevaluatie tussen vaardigheden en kennis een verhouding van 60/40 moeten hanteren. Vandenbroucke beklemtoont dat dat niet op initiatief van de overheid gebeurt.

,,Het is het gevolg van ooit gemaakte afspraken op pedagogische seminaries, die de pedagogische begeleiders en de netten blijkbaar hanteren en in leerplannen hebben geïntegreerd. De zogenaamd verplichte 60/40-verhouding is een eigen leven gaan leiden. En zo zijn er nog misverstanden. Naarmate je meer de integratie van kenniselementen en vaardigheden voorstaat, voel je wel aan dat de 60/40 vandaag een te schematische voorstelling van zaken is.''

Voor Vandenbroucke is het alleszins de aanleiding om de communicatie van de Vlaamse overheid naar de scholen onder de loep te nemen.

,,Blijkbaar schort er iets aan onze communicatie. We moeten eens kijken hoe we die kunnen verbeteren.''


DS, 09-12-2006