Poetins Rusland...
 

In Poetins Rusland leven zijn critici 'altijd in angst'


In het boek Poetins Rusland maakt journaliste Anna Politkovskaja(!) de balans op na vier jaar president Poetin. Haar oordeel is hard: ,,Ik haat het hoe hij zijn werk doet.''
In de winter van 2003 overleed een man van over de tachtig in het Siberische Irkoetsk. Doodsoorzaak: de stadsverwarming deed het niet. De man ging dood door de kou en vroor vast aan de stoel waar hij op zat. Waarom waren die verwarmingsbuizen stuk? En waarom deed niemand daar wat aan? Politkovskaja geeft in het boek het antwoord: totale onverschilligheid van de overheid, gecombineerd met zware corruptie, onder meer bij de Gemeenschappelijke Onderhoudsdienst van Irkoetsk.


Uit het boek krijg je de indruk dat de Russische overheid en speciaal president Poetin min of meer kan doen wat hij wil. Maar daar lijkt verandering in te komen. Duizenden bejaarden demonstreerden de afgelopen weken tegen de recente afschaffing van gratis medicijnen en openbaar vervoer. Toch heeft Politkovskaja er niet veel fiducie in dat dit Poetin in de problemen brengt: ,,Poetin weerlegt de kritiek met het argument dat de nieuwe wetten wel deugen, maar dat ze niet op fatsoenlijke wijze worden uitgevoerd. Daarmee legt hij de schuld bij de uitvoerende instanties. Als Poetin in het nauw zit zal hij altijd een zondebok proberen te vinden.''

Met de werkwijze van de regering-Poetin heeft Politkovskaja zelf veel ervaring. Zo wilde ze -net als ze ooit deed bij een Tsjetsjeense gijzeling in het Moskouse Nord-Ost theater- bemiddelen tijdens de gijzeling op een school in Beslan. Politkovskaja is meer dan zestig keer naar Tsjetsjenië afgereisd en heeft er goede contacten. Ook de regering stond aanvankelijk positief tegenover onderhandelingen, maar bedacht zich, vlak voor dat ze naar Beslan wilde vertrekken: ,,Toen hebben ze iedereen de voor zulke onderhandelingen pleitte 'uit de weg geruimd'', vertelt ze droogjes. ,,Dat geldt niet alleen voor mij, maar ook voor bijvoorbeeld Javlinski van de liberale Jabloko partij. Zo gaat dat dan. De uitvoerende diensten moesten kiezen: niet toelaten tot het vliegtuig, of vergiftigen. Voor het eerste was het al te laat.'' In het vliegtuig kreeg ze een kop thee, die vermoedelijk vergiftigd was. Voor ze het wist lag ze in een ziekenhuis, uitgeschakeld.

Politkovskaja werkt als journaliste bij de krant Novaja Gazeta, een van de weinige kranten die nog kritisch over Poetin schrijven. ,,Iedereen van onze krant leeft in angst. Onze adjunct-hoofdredacteur is vergiftigd. Een redacteur die kritisch schreef over oliemaatschappij Loekoil is vermoord. Twee jaar geleden ben ikzelf uit angst vermoord te worden naar het buitenland gevlucht. Ik had een stuk geschreven over een officier die in Tsjetsjenië mensen had ontvoerd en gemarteld. Hij schreef mij een brief vanuit Siberië waarin hij mij dreigde te gaan vermoorden. Ik heb toen gevlucht naar Wenen, waar ik twee maanden ondergedoken heb gezeten. Ik leef altijd in angst.''

Politkovskaja is teleurgesteld in de Westerse landen, waar sommigen zelfs zeggen dat alleen een autoritaire leider als Poetin de orde en rust kan brengen waar de Russen zo naar snakken. Is Rusland eigenlijk wel gebaat bij een democratie? ,,De despoot en de slaven, dat is het systeem waar je op doelt. Het spijt me, maar ik ben geen slaaf. En er zijn velen als ik die er net zo over denken. Een dergelijke gedachte getuigt van westers chauvinisme: 'Jullie Russen zijn niet geschikt voor een democratisch systeem, in tegenstelling tot wij uit het westen'. Het zijn alleen mensen die zelf de luxe hebben in een democratie leven die met dit soort ideeën rondlopen. Natuurlijk hebben wij onze oosterse gewoonten. Maar democratie kan zich aanpassen aan elke cultuur en elk land.''

Het boek wordt vooralsnog niet in Rusland uitgegeven, geen enkele uitgeverij wilde er zijn vingers aan branden. Wel komt er mogelijk een Russische versie in Finland uit. ,,Ik hoop dat dit doorgaat. Tenslotte is dit boek vooral bedoeld voor het Russische publiek.''


Recensie van 'Poetins Rusland' door A. Politkovskaja (what's in a name?) in
Trouw, 21 februari 2005